Pani poseł przy okazji pyta o kilka kwestii, m.in. czy minister planuje podwyższenie stawek dla adwokatów i radców prawnych za
pomoc prawną świadczoną z urzędu, a jeśli tak - kiedy należy spodziewać się zmian w tym zakresie, ale też czy planowane jest powiązanie opłat za pomoc prawną świadczoną z urzędu z cenami rynkowymi takich usług, i czy zasadna byłaby coroczna waloryzacja stawek za pomoc prawną świadczoną z urzędu w oparciu o wskaźnik inflacji z roku poprzedniego.
Czytaj: Adwokaci chcą szybszych wypłat za pomoc prawną z urzędu>>
Kilka rozpraw, wiele pism i kilkaset złotych zarobku
Przypomnijmy, wynagrodzenie adwokatów i radców prawnych za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej z urzędu regulowane jest przez Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku (Dz.U. z 2016 poz. 1714 ze zm. oraz Dz.U. 2016 poz. 1715 ze zm.). Co więcej od wielu lat są one przedmiotem dyskusji i krytyki ze strony i adwokatów oraz radców prawnych, bo sprawy sądowe trwają czasami kilka lat. W ubiegłym roku podpisy pod petycją w tej sprawie zbierało Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris.
Czytaj w LEX: System doręczeń z uwzględnieniem e-doręczeń (doręczeń elektronicznych oraz doręczeń przez Portal Informacyjny) >
- Sprawy sądowe trwają czasami kilka lat. W tym czasie może być wiele rozpraw, między którymi pełnomocnik musi składać pisma procesowe, wnioski dowodowe i zastrzeżenia do opinii biegłych. W międzyczasie są również czynności, o których sąd przeważnie nie wie, czyli spotkania z klientem, rozmowy telefoniczne, korespondencja e-mail. Czynności pozasądowe czasami zajmują więcej czasu niż sądowe, które są dla sądu dostrzegalne - podkreślali autorzy petycji.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Zwrot wydatków ponoszonych przez pełnomocnika z urzędu oraz przez stronę >
Padły też konkretne przykłady:
- w sprawach z zakresu prawa pracy o nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy – stawka za pomoc prawną z urzędu wynosi 90 zł netto za całe postępowanie przed sądem w I instancji.
- oplata w sprawie o rozwód wynosi 360 zł netto,
- w sprawie o alimenty wynosi 60 zł netto,
- w sprawie o eksmisję wynosi 120 zł netto,
- w sprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej wynosi 120 zł netto,
- w sprawie o ubezwłasnowolnienie - 240 zł netto.
- Adwokaci i radcowie prawni słusznie zwracają uwagę, że stawki ich wynagrodzeń za pomoc prawną z urzędu nie odzwierciedlają ich nakładu pracy ani wysiłku wkładanego w prowadzenie spraw. Wielu z nich wskazuje, iż za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej z
urzędu, w przeliczeniu na godzinę pracy otrzymują od Skarbu Państwa niższe wynagrodzenie od minimalnej stawki godzinowej określonej Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości
minimalnej stawki godzinowej w 2021 r. (Dz.U. z 2020 poz. 1596). Stawka ta w 2022 roku ma wynieść 19,60 zł - pisze posłanka Dziemianowicz-Bąk.
Czytaj w LEX: Doręczanie pism sądowych za pośrednictwem portalu informacyjnego sądu - aspekty praktyczne >
I dodaje, że taka sytuacja jest w jej ocenie niedopuszczalna, bo profesjonalni pełnomocnicy mają pełne prawo do godnego wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu. - Nie można tracić z pola widzenia faktu, iż podwyższenie opłat wskazanych w ww. rozporządzeniach nie leży wyłącznie w interesie samych adwokatów, czy radców prawnych, ale również w interesie społecznym - przyczyni się bowiem do zwiększenia liczby adwokatów i radców prawnych świadczących pomoc prawną z urzędu i poprawi jakość świadczonych usług z korzyścią dla ich odbiorców - podsumowuje.
Zobacz procedurę w LEX: Wnoszenie pisma przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego >
NRA widzi potrzebę zmian
Potrzebę zmian dostrzegą też prawnicze samorządy. NRA wystąpiła w styczniu z petycją do Senatu. Celem jest zmiana przepisów poprzez uszczegółowienie i ujednolicenie zasad orzekania o zwrocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata w postępowaniach cywilnych i karnych. Zgodnie z projektem adwokat ustanowiony z urzędu mógłby otrzymywać należne wynagrodzenia za już udzieloną pomoc prawną (na bieżąco) bez konieczności, często wieloletniego, oczekiwania na wynagrodzenie za czynności procesowe wykonane w toku postepowań sądowych – karnych i cywilnych.
- Czynnik determinujący wpłatę wynagrodzenia, jakim jest prawomocność orzeczenia, jest zależny od długości trwania postępowania, a w konsekwencji adwokaci de facto kredytują koszty udzielanej z urzędu pomocy prawnej. Celem petycji jest więc jednolite uregulowanie w odniesieniu do procedury cywilnej i karnej, że zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu sąd przyznaje w oddzielnym postanowieniu, które wydaje po wydaniu orzeczenia kończącego sprawę w instancji, co skutkuje uprawomocnieniem się tego orzeczenia i możliwością jego realizacji, niezależnie od dalszego biegu sprawy. Wypłata wynagrodzenia nie byłaby w takiej sytuacji uzależniona od prawomocnego zakończenia postępowania, a jedynie od zakończenia sprawy w danej instancji. W konsekwencji pełnomocnik (obrońca) ustanowiony z urzędu otrzymałby należne wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną, w oderwaniu od dalszego biegu postępowania i prawomocności orzeczenia kończącego sprawę - wskazywał w rozmowie z Prawo.pl Przemysław Rosati, obecny prezes NRA.
Jeśli chodzi o postępowanie karne, proponowane jest rozwiązanie ściśle łączące się z zasadą bieżącego rozliczania wynagrodzenia za wykonaną pomoc prawną - według zasady, że na wniosek pełnomocnika (obrońcy) ustanowionego z urzędu w przedmiocie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu sąd rozstrzyga także na każdym etapie postępowania, zasądzając zwrot kosztów do wysokości kosztów aktualnie należnych.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Warunek uznania wydatków za „niezbędne” w przypadku realizacji czynności poza miejscem zamieszkania lub siedzibą obrońcy z urzędu >
Adwokaci chcą też w postępowaniu cywilnym wprowadzić dodatkowo zasadę jednolitego traktowania pełnomocników procesowych świadczących pomoc prawną z urzędu w zakresie rozliczania kosztów tej pomocy. Ma to zmierzać do usunięcia - jak wskazuje mecenas Rosati - istniejącej luki w przepisach, poprzez uściślenie zasad i terminu rozliczenia wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu w przypadku cofnięcia lub zwolnienia przez sąd ustanowionego z urzędu adwokata lub radcy prawnego, a także wygaśnięcia ustanowienia adwokata lub radcy prawnego wskutek śmierci strony, która korzystała z pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Sąd na wniosek pełnomocnika rozstrzygałby o zwrocie kosztów w ciągu 14 dni, od dnia jego złożenia.
Czytaj: Wraca sprawa stawek adwokackich - petycja do ministra sprawiedliwości>>
Za "koszty" niech odpowiada Skarb Państwa
Adwokaci proponują też, by koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w każdym przypadku ponosił Skarb Państwa. Projekt zakłada m.in., że w sprawie, w której kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, sąd zasądza zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu od przeciwnika tej strony na rzecz Skarbu Państwa z jednoczesnym przyznaniem od Skarbu Państwa i poleceniem wypłaty równowartości tych kosztów na rzecz pełnomocnika procesowego strony korzystającej z pomocy prawnej udzielonej z urzędu z sum Skarbu Państwa.
- Takie rozwiązanie jednolicie ureguluje zasady zasądzania i wypłacania wynagrodzenia pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu w sytuacji, w której kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu. Rozwiązanie to zrywa też z obecnie ukształtowaną (par. 6 rozporządzenia dot. kosztów adwokackich), wadliwą zasadą nierównego traktowania pełnomocników procesowych świadczących pomoc prawna z urzędu w aspekcie wypłaty należnego wynagrodzenia z tego tytułu, w zależności od tego czy strona, którą reprezentował pełnomocnik wygrała czy przegrała proces - mówił Rosati.
Obecnie pełnomocnik świadczący pomoc prawną z urzędu reprezentujący stronę wygrywającą jest w gorszej sytuacji, niż pełnomocnik strony przegrywającej - bo temu ostatniemu koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wypłaca Skarb Państwa bezwarunkowo, natomiast pełnomocnikowi wygrywającemu proces, Skarb Państwa wypłaca wynagrodzenie dopiero po wykazaniu przez pełnomocnika bezskuteczności ich egzekucji.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
