Według organizacji pozarządowych na przestrzeni ostatnich lat społeczeństwo obywatelskie, w tym dotknięci represjami sędziowie i niezależni prokuratorzy, stanowczo sprzeciwiało się postępującej destrukcji wymiaru sprawiedliwości.

Czytaj: Neo-sędzia prezesem Izby Cywilnej? Kontrasygnata premiera uprościła sprawę >>

Najpilniejsze zadania

Ich zdaniem ten głos jest tak samo istotny w czasach odbudowy niezależnego sądownictwa i prokuratury. Władza, która deklaruje przywiązanie do wartości demokratycznych, powinna zapewnić długoterminową i transparentną oraz otwartą debatę z udziałem społeczeństwa obywatelskiego. 

Zaangażowanie prawniczek i prawników przyczyniło się do wydania przez europejskie trybunały szeregu orzeczeń dotyczących zmian legislacyjnych w latach 2015-2023. To mapa drogowa, wskazująca na obszary wymagające najpilniejszych działań ustawodawcy.

Są to przede wszystkim:

  1. brak niezależności nowej Krajowej Rady Sądownictwa – wyrok TSUE z dnia 19 listopada 2019 r. w sprawie A.K. (w sprawie Reczkowicz p. Polsce (skarga nr 43447/19); wyrok ETPC z dnia 15 marca 2022 r. w sprawie Grzęda p. Polsce (skarga nr 43572/18);
  2. brak niezależności osób powołanych przez nową Krajową Radę Sądownictwa do Izby Cywilnej SN – wyrok ETPC z dnia 3 lutego 2022 r. w sprawie Advance Pharma p. Polsce
  3. brak niezależności Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych i niezawisłości jej członków – wyrok ETPC  w sprawach Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce
  4. brak niezależności i bezstronności składów Trybunału Konstytucyjnego, w których zasiadają osoby powołane na wcześniej obsadzone stanowiska – wyrok ETPC z dnia 7 maja 2021 r. w sprawie Xero Flor przeciwko Polsce
  5. wadliwie ukształtowany system dyscyplinarny sędziów – wyrok TSUE z dnia 5 czerwca 2023 r. w sprawie C-204/21;
  6. brak możliwości zaskarżenia decyzji o odwołaniu z funkcji prezesa i wiceprezesa sądu – wyrok ETPCz z 29 czerwca 2021 r. w sprawie Broda i Bojara p. Polsce.

 

Czytaj w LEX: Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 6/21) dotyczący orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero Flor, które rzekomo "nie istnieje" >

 Na szczególną uwagę zasługuje wydany w dniu 23 listopada 2023 r. przez ETPCz wyrok w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce (skarga nr 50829/21), mający charakter wyroku pilotażowego, czyli potwierdzającego systemowy charakter naruszeń ze strony państwa, w tym przede wszystkim prawa do sądu z uwagi na orzekanie przez członków Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Termin wykonania tego wyroku upływa 23 listopada 2024 r. Pozostały czas powinien być wykorzystany na pogłębioną debatę uwzględniającą głos środowiska obywatelskiego, prawniczego i eksperckiego nad konkretnymi rozwiązaniami legislacyjnymi.

Czytaj w LEX: Polska złamała Konwencję usuwając sędziów z urzędu. Omówienie wyroku ETPC z dnia 29 czerwca 2021 r., 26691/18 (Broda i Bojara) >

  

Izba dyscyplinarna i rola prezydenta

Przedstawione zagadnienia nie wyczerpują regulacji, które powinny podlegać zmianie, aby polski wymiar sprawiedliwości mógł spełniać konstytucyjne i europejskie standardy niezależności i niezawisłości sędziowskiej.

W tym kontekście prawnicy zwracają uwagę również na funkcjonowanie Izby Odpowiedzialności Zawodowej oraz uprawnienie Prezydenta RP do powołania przewodniczącego zgromadzenia wybierającego Prezesa Sądu Najwyższego. Celem powinno być również rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, zapewnienie prokuraturze niezależności i autonomii budżetowej.

Wdrożenie zmian we wskazanych powyżej obszarach, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji RP oraz prawa europejskiego i międzynarodowego, powinno doprowadzić do przywrócenia wymiarowi sprawiedliwości i prokuraturze niezależności oraz wolności od wpływów politycznych, a także zabezpieczenia przed atakami na nie w przyszłości.

Pod stanowiskiem podpisały się takie organizacje jak: SSP „Iustitia”, Inpris, Wolne Sądy, Stowarzyszenie Sędziowskie Themis, Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris, Lex Super Omnia, FWS, Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych w Polsce.

 

Państwo i Prawo - Nr 7/2024 [941]
Państwo i Prawo - Nr 7/2024 [941]

Andrzej Wróbel

Sprawdź  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.