Nadal powstają problemy na tle zmian w kodeksie postępowania cywilnego, które weszły w życie w listopadzie 2019 roku.
Przykładem jest sprawa Włodzimierza i Barbary D., którzy prowadzili spór ze spółką akcyjną Polski Koncern Naftowy z Płocka. Sprawa dotyczyła wszczęcia egzekucji z nieruchomości.
Sąd I instancji w Lidzbarku Warmińskim odrzucił skargi na wpis referendarza sądowego w księdze wieczystej. Zażalenie złożyli państwo D. i sąd w składzie trzech sędziów powziął poważne wątpliwości: Czy do rozpoznania zażalenia, które zostało wniesione po 7 listopada 2019 r. na postanowienie sądu pierwszej instancji o odrzuceniu skargi na ten wpis w księdze wieczystej, właściwy jest inny skład sądu pierwszej instancji, czy sąd drugiej instancji (art. 394 § 1 k.p.c.)?
Wpis to koniec postępowania
Sąd rejonowy przedstawił przytoczone zagadnienie prawne przyjmując, że postanowienie o odrzuceniu skargi na wpis referendarza w księdze wieczystej jest nie tylko postanowieniem sądu pierwszej instancji, lecz również kończy postępowanie w sprawie.
Nawiązując do art. 394 (1b) k.p.c., przypomniał, że przepis ten stanowi, iż jeżeli zaskarżono postanowienie, o którym mowa w art. 394 § 1 k.p.c. i zarazem w art. 394 ze znaczkiem 1a§ 1 k.p.c., zażalenie rozpoznaje sąd drugiej instancji.
Zobacz procedurę w LEX: Wniesienie zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji >
Brzmienie tego przepisu wywołuje jednak wątpliwości Sądu Rejonowego w Lidzbarku. Czy mowa w nim o przypadku zaskarżenia jednego postanowienia, czy o przypadku jednoczesnego zaskarżenia kilku orzeczeń, z których co najmniej jedno zostało wymienione w art. 394 § 1 k.p.c.?
Sąd Rejonowy stwierdził m.in., że można przyjąć, iż art. 394 (1b) k.p.c. dotyczy zażalenia na jedno rozstrzygnięcie. Wówczas kolizję kompetencji w sprawie zażalenia na postanowienie sądu odrzucające skargę na wpis referendarza sądowego w księdze wieczystej należałoby rozstrzygać zgodnie z brzmieniem tego przepisu, przyjmując, że właściwym do rozpoznania zażalenia jest sąd drugiej instancji.
Zobacz procedurę w LEX: Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem pierwszej instancji - zażalenie na postanowienie odrzucające zażalenie albo skargę na orzeczenie referendarza sądowego >
Zażalenie rozpoznać może sąd I instancji
Nie można jednak wykluczyć, że art. 394 (1b) k.p.c. odnosi się do równoczesnego zaskarżenia dwóch rozstrzygnięć zawartych w tym samym postanowieniu. Z dotychczasowej praktyki sądu przedstawiającego zagadnienie prawne wynika, że takie przypadki nie należą do rzadkości, a potrzeba wprowadzenia jednoznacznej normy kolizyjnej jest znacznie większa w razie zaskarżenia dwóch rozstrzygnięć zawartych w jednym orzeczeniu niż zaskarżenia jednego rozstrzygnięcia.
Brak normy kolizyjnej regulującej zbieg zażalenia do wyższej instancji i poziomego na dwa rozstrzygnięcia oznaczałby konieczność przeprowadzenia postępowania zażaleniowego zarówno przed sądem pierwszej instancji w innym składzie, jak i przed sądem drugiej instancji, co w praktyce jest trudne do wyobrażenia - podkreślali sędziowie z Lidzbarka.
Ma to też bardziej uniwersalny charakter, trudno bowiem zaakceptować pogląd, że ustawodawca ustanowił odrębną normę kolizyjną o bardzo ogólnym charakterze w celu usunięcia zbiegu zażaleń w dwóch sytuacjach z kilkunastu możliwych.
Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >
Pierwszeństwo sądu II instancji
W ocenie Sądu Rejonowego, ze względu na wagę postanowienia o odrzuceniu skargi na wpis referendarza sądowego w księdze wieczystej, który ma charakter merytoryczny i może głęboko ingerować w sferę stosunków majątkowych i własnościowych uczestników postępowania, właściwym do rozpoznania zażalenia na nie, jako postanawianie kończące postępowanie w sprawie, powinien być sąd drugiej instancji, zatem pierwszeństwo powinien mieć art. 394 § 1 k.p.c.
Czytaj też: SN: Po zmianie kpc zwolnienie z kosztów sądowych spraw w toku w apelacji>>
W myśl tej koncepcji trzech sędziów Izby Cywilnej (w składzie z I Prezes SN prof. Małgorzatą Manowską, jako przewodniczącą) podjęło uchwałę, zgodnie z którą do rozpoznania zażalenia wniesionego po 7 listopada 2019 r. na postanowienie sądu pierwszej instancji o odrzuceniu skargi na wpis referendarza sądowego w księdze wieczystej, właściwy jest sąd drugiej instancji.
Sygnatura akt III CZP 1/21, uchwała trzech sędziów Izby Cywilnej z 14 maja 2021 r.
