SA: sąd samodzielnie ocenia, czy postanowienia umowy mogą być uznane za niedozwolone

Nawet w sytuacji, gdy umowa zawiera postanowienie, które jest uznane za niedozwolone, to w sposób automatyczny nie może to prowadzić do uznania, że jest ono niedozwolone i nie wiąże. Każdorazowo sąd musi ocenić, czy spełnione zostały przesłanki uznania postanowień umowy za abuzywne, orzekł Sąd Apelacyjny w Krakowie.

Bank wszczął przeciwko powodom egzekucję wierzytelności z tytułu udzielonego im kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Powodowie wnieśli wówczas pozew o pozbawienie jego wykonalności, wskazując na oszustwo popełnione przez pracowników banku przy przedstawianiu im oferty kredytu. Zarzucili też bankowi korzystanie z niedozwolonej klauzuli umownej, pozwalającej bankowi na dowolne określenia kursu waluty, do której indeksowany był kredyt.

Możliwość nadużyć przez banki została usunięta

Sąd Okręgowy, odwołując się do treści art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. wskazał, iż charakter powództwa opartego na tej podstawie przesądza o niemożliwości żądania w tym trybie ukształtowania stosunku prawnego. Podniesione przez powodów zarzuty nie mogły natomiast doprowadzić do pozbawienia wykonalności przedmiotowego tytułu egzekucyjnego. Sąd podkreślił, że dłużnik jest zobowiązany do wykonania niewadliwie zaciągniętego zobowiązania, bez względu na motywy, jakie skłoniły go do zawarcia umowy, w tym również perswazję osób trzecich. Co do zarzutu abuzywności jednego z postanowień regulaminu, Sąd wskazał, że obecne brzmienie ustawy - Prawo bankowe (art. 69 ust. 2 pkt 4a) nakazuje bankom określanie w umowie kredytu szczegółowych zasad określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, a w stosunku do tych kredytów, które nie zostały całkowicie spłacone, obowiązek bezpłatnej zmiany umowy kredytowej, uwzględniającej ten wymóg. Zatem abuzywność tych postanowień dostrzeżona przez powodów została w powyższym zakresie usunięta.

LEX Navigator Postępowanie Cywilne Artykuł pochodzi z programu LEX Navigator Postępowanie Cywilne Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami

Należało wykazać wpływ niedozwolonej klauzuli na powstanie tytułu egzekucyjnego

Powodowie nie wykazali również, jaki wpływ na powstanie tytułu egzekucyjnego miała potencjalna abuzywność lub nieważność tych postanowień umowy. Zdaniem Sądu eliminacja przedmiotowej klauzuli nie skutkowałaby nieważnością całej umowy. Mogłaby zatem prowadzić jedynie do częściowego uwzględnienia powództwa, w zakresie różnicy wynikłej ze stosowania przez bank niezasadnie zawyżonego kursu waluty, w stosunku do kursu rynkowego, określonego przez NBP. Aby podważyć w całości obowiązek stwierdzony tytułem egzekucyjnym należałoby natomiast wykazać, że gdyby nie omawiana klauzula, nie doszłoby do wypowiedzenia umowy kredytowej i postawienia kredytu w stan natychmiastowej wymagalności, a tym samym do wydania bankowego tytułu egzekucyjnego.

Sąd ma obowiązek zbadać, czy klauzula ma niedozwolony charakter

Rozpoznając wniesioną przez powodów apelację, Sąd Odwoławczy wskazał, że identyczne postanowienia, jak zwarte w regulaminie pozwanego banku, umożliwiające bankowi ustalenie w sposób dowolny tabel kursu walut obcych są postanowieniami niedozwolonymi wpisanymi z dniem 15 maja 2012 r. do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Rozważając następnie kwestię zasięgu skutków wyroków uznających dane postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, Sąd zajął stanowisko dające każdemu sądowi prawo oceny, czy w danej sprawie spełnione zostały przesłanki uznania określonych postanowień umowy za abuzywne (art. 385¹ § 1 k.c.).

W chwili wystawiania tytułu egzekucyjnego niedozwolona klauzula nie obowiązywała

Sąd wskazał, że decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miał fakt, że klauzula wskazywana przez powodów, jako abuzywna nie obowiązywała w chwili wypowiedzenia im umowy i wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Wcześniej bowiem umowa kredytowa powodów została dostosowana do wymogów wprowadzonych przez ustawę antyspreadową oraz aneksowana tak, że powodowie mogli spłacać kredyt we frankach szwajcarskich zakupionych przez siebie na wolnym rynku. Abuzywność postanowień umowy, które obowiązywały przy ustalaniu spłaconych już rat kredytu, zdaniem Sądu została natomiast wyeliminowana z chwilą dokonania tej spłaty. W każdym przypadku następowała bowiem konkretyzacja niejasnych i zaskarżonych przez powodów postanowień umowy kredytowej.

Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 4 października 2016 r. sygn. akt I ACa 645/16.

Opracowanie: Marek Sondej