Powódka wniosła o stwierdzenie nieważności uchwały Rady Nadzorczej Spółdzielni, na mocy której została wykreślona z rejestru członków Spółdzielni. Jako przyczynę utraty członkostwa wskazano utratę możliwości uzyskania przez nią pisemnej rekomendacji od trzech członków założycieli Spółdzielni. Zgodnie ze statutem, rekomendacji trzech członków założycieli Spółdzielni wymagało nabycie członkostwa w niej.

Uchwała nieważna, bo żaden obowiązek nie został naruszony
Sąd Okręgowy wskazał, że z rejestru członków Spółdzielni może być wykreślony członek, który nie wykonuje z przyczyn przez niego niezawionionych obowiązków nałożonych na niego w statucie (art. 24 ustawy - Prawo spółdzielcze). Statut pozwanej Spółdzielni wymagał co prawda uzyskania rekomendacji trzech członków założycieli do nabycia członkostwa w niej, ale nie regulował utraty rekomendacji, jej cofnięcia, czy też potrzeby jej okresowej weryfikacji. W związku z tym, że sankcja utraty członkostwa wobec niemożności uzyskania pisemnej rekomendacji nie była w statucie powiązana z żadnym obowiązkiem członka spółdzielni, Sąd uznał zapis ten za sprzeczny z art. 24 § 3 Prawa spółdzielczego, a samą uchwałę za nieważną.

Przyczyny wykreślenia muszą istnieć w rzeczywistości
Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny podkreślił, że zakresem badania sądu w sprawie o uchylenie uchwały organu spółdzielni w przedmiocie wykreślenia członka z rejestru, objęte jest ustalenie, czy przyczyny podane w uchwale istniały i czy wykreślenie członka spółdzielni z tych właśnie przyczyn nie naruszało przepisów prawa lub postanowień statutu. Sąd nie może natomiast badać, czy istniały jakiekolwiek inne przyczyny niepowołane w uchwale, które mogłyby ewentualnie uzasadniać jej podjęcie. Rolą sądu w tym postępowaniu nie jest bowiem ocena zachowania się i działalności członka Spółdzielni.

Rekomendacja była potrzebna tylko do nabycia członkostwa
Odnosząc się do zaskarżonej uchwały, Sąd Apelacyjny zaznaczył, że uchwała organu spółdzielni o wykreśleniu będzie niewadliwa wtedy, gdy powodem jej podjęcia było niewykonywanie przez członka obowiązków określonych w statucie, z przyczyn przez niego niezawinionych, a przyczyna na którą powołał się organ spółdzielni podejmujący uchwałę, wymieniona została w statucie. W statucie pozwanej Spółdzielni, potrzeba uzyskania rekomendacji członków założycieli realizowała się wyłącznie przy ubieganiu się o członkostwo Spółdzielni. Obowiązkiem członka nie było zatem potwierdzanie albo utrzymywanie stałej rekomendacji. Statut nie przewidywał również utraty udzielonej rekomendacji ani nie określał przyczyn, z powodu których mogłoby to nastąpić. Przyczynie wykreślenia wymienionej w uchwale podjętej przez pozwaną Spółdzielnię, nie odpowiadał zatem wyraźny obowiązek statutowy, który został przez powódkę naruszony. Zgodnie zaś z ustawą - Prawo spółdzielcze członka można wykreślić z rejestru tylko wtedy, gdy członek spółdzielni nie realizuje obowiązków, które nakłada na niego statut.

Przyczyny wykreślenia muszą zachodzić po stronie członka spółdzielni
Sąd Apelacyjny zwrócił również uwagę, że członek spółdzielni może być pozbawiony członkostwa przez wykreślenie z rejestru członków spółdzielni wówczas, gdy nie zawiniona przyczyna niewykonania przez niego obowiązków zachodzi po jego stronie. Inaczej rzecz ujmując, gdy członek spółdzielni nie wykonał obowiązków statutowych z przyczyn zachodzących po stronie osoby trzeciej nie może utracić członkostwa. Taka sytuacja miała miejsca w przypadku pozwanej Spółdzielni, gdzie udzielenie lub odmowa udzielenia pisemnej rekomendacji dla członka spółdzielni zależała od arbitralnej decyzji członków założycieli. Ani statut, ani inne dokumenty określające zasady jej funkcjonowania, nie zawierały zapisów wskazujących na potrzebę podejmowania przez powódkę konkretnych zachowań, aby taką rekomendację uzyskać, czy też działań mogących skutkować jej utratą. Stąd też Sąd Apelacyjny przyjął, że przyczyną pozbawienia jej członkostwa w spółdzielni nie mogła być przyczyna w zasadzie od niej w żaden sposób niezależna, a taką właśnie była nieuzasadniona decyzja członków założycieli o odmowie udzielenia rekomendacji.

Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 12 października 2016 r. sygn. akt I ACa 559/16.

Opracowanie: Marek Sondej