Wniosek premiera dotyczy zgodności art. 37 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, w zakresie w jakim uniemożliwia orzekanie przez Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie w sytuacji odmowy orzekania przez mniejszość konstytucyjnego składu Trybunału Konstytucyjnego, z art. 197, art. 190 ust. 5, art. 188, art. 189, art. 7 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji.

Ważny problem z KPO w tle

Sprawa ma istotne znaczenie dla odblokowania pieniędzy unijnych z Krajowego Planu Odbudowy. Jeśli TK wypowie się o konstytucyjności ograniczonego składu sędziowskiego, to będzie mógł być rozpoznany wniosek prezydenta o zbadanie konstytucyjności ustawy o Sądzie Najwyższym. Nowelizacja ta bowiem przenosi do Naczelnego Sądu Administracyjnego z Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego sprawy dyscyplinarne sędziów. A ten problem był jednym z tzw. kamieni milowych, które rząd polski zobowiązał się spełnić, aby osiągnąć stan praworządności. 

Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie to: sędzia TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Jarosław Wyrembak - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Justyn Piskorski, sędzia TK Rafał Wojciechowski.

Zobacz również: Ponad 80 wyroków Trybunału do usunięcia, by przywrócić praworządność >>

W rozprawie nie uczestniczył przedstawiciel Sejmu i nie przedłożył swego stanowiska, za premiera występował Krzysztof Szczucki, prezes Rządowego Centrum Legislacji oraz Marcin Olszówka, dyrektor. Prokuratora Generalnego reprezentował natomiast Stanisław Bończak, prokurator Prokuratury Krajowej.

Przewodniczący wyznaczył Sejmowi 21 dni na sporządzenie pisemnego stanowiska Sejmu. Nowy termin rozprawy przed Trybunałem zaplanowano na 7 września.

Czytaj w LEX: Śladkowski Mariusz, Zasady postępowania w sprawie ze skargi konstytucyjnej >

Argumenty premiera

We wniosku Prezes Rady Ministrów wskazał, ze zaskarżony art. 37 ust. 2 zd. pierwsze ustawy o postępowaniu przed TK wprowadza minimalną liczbę sędziów, którzy konstytuują pełny skład Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie z nim, rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej jedenastu sędziów Trybunału. Pełny skład jest wymagany m.in. w sprawach:

  • sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
  • obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
  • zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
  • zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem 
    lub umowy międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją, o szczególnej zawiłości, z inicjatywy Prezesa Trybunału, a także
  • gdy z wnioskiem o uznanie sprawy za szczególnie zawiłą do Trybunału zwróci się skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy, albo
  • w sprawach, w których szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej, a w szczególności gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie. Są to więc z jednej strony sprawy o najwyższej złożoności 
    prawnej, a z drugiej o największej doniosłości dla Rzeczypospolitej.

Pojęcie „pełnego składu" Trybunału Konstytucyjnego było dotychczas różnie kształtowane na poziomie ustawowym. Występowało na gruncie wszystkich ustaw regulujących organizację i tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, niemniej na przestrzeni lat zmieniały się unormowania dotyczące kworum pełnego składu. 

Czytaj w LEX: Szwed Marcin, Przewlekłość postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w świetle art. 6 i art. 13 europejskiej Konwencji Praw Człowieka >

Pierwsza była ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, która wskazywała, że rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej 9 sędziów. Następnie ustawa z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym podtrzymała ów wymóg minimalnej
liczebności 9 sędziów. Ustawą z 22 grudnia 2015 r. o podwyższono omawiane kworum do 13 sędziów. Materia ta była regulowana także w kolejnej ustawie, tj. ustawie z 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym, która ustaliła kworum pełnego składu na poziomie 11 sędziów. . Rozwiązanie to przyjęte zostało również w obecnie obowiązującej ustawie o postępowaniu przed TK.

Czytaj w LEX: Kozub-Ciembroniewicz Konrad, Szumiło-Kulczycka Dobrosława, Konsekwencje uchybień w obsadzie TK (uwagi na tle orzeczenia w sprawie K 1/20) >

Naruszenie zasady legalizmu

Zdaniem premiera kreślenie przez ustawodawcę kworum pełnego składu Trybunału stanowi wkroczenie w materię konstytucyjną w zakresie, w jakim umożliwia paraliż prac Trybunału Konstytucyjnego przez mniejszość składu Trybunału. Przepisy ustawy zasadniczej, w tym art. 197 i art. 190 ust. 5, nie dają podstaw dla takiej aktywności ustawodawcy. Nie mieści się ona także w granicach ogólnej kompetencji ustawodawczej. Wobec tego należy stwierdzić, że zaskarżony przepis został wprowadzony do systemu prawnego również z naruszeniem wywodzonej z art. 7 Konstytucji zasady legalizmu. Nie może być w świetle zasady legalizmu źródłem obowiązku prawnego przepis prawa, który w swojej treści dotknięty jest wadą niezgodności z aktem wyższego rzędu dodatkowo prowadzić może do uniemożliwienia efektywnego wykonywania funkcji przez organ.
Wskazane wkroczenie przez ustawodawcę zwykłego w materię konstytucyjną pozostaje ponadto w kolizji z zasadą nadrzędności Konstytucji wyrażoną w art. 8 ust. 1 ustawy zasadniczej - dodał premier Morawiecki we wniosku.

Postanowienie TK z 19 lipca 2023 r., sygnatura akt K 8/23

Czytaj w LEX: Pietrzykowski Tomasz, Polski kryzys konstytucyjny oczami pozytywisty prawniczego >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.