Rada Legislacyjna o niekonstytucyjnym rozporządzeniu w sprawie IPN

Rada Ministrów wydała wadliwe rozporządzenie. Dlatego, że oświadczenie niepełne o przynależności do partii politycznej lub związku zawodowego kandydata do Rady IPN ogranicza, zdaniem Rady Legislacyjnej, prawa konstytucyjne obywateli.

Prezes Rady Ministrów wydał w dniu 2 czerwca 2010 r. rozporządzenie w sprawie zgromadzenia elektorów oraz zgłaszania kandydatów do Rady Instytutu Pamięci Narodowej-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. Nr 96, poz. 622). W myśl § 5 ust. 2 pkt 1 tego rozporządzenia, zgłoszenie kandydata do Rady IPN wymaga złożenia przez niego oświadczenia, że nie należy do partii politycznej, związku zawodowego i nie prowadzi działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością urzędu. Ponadto ma oświadczyć, że nie jest posłem lub senatorem. W ślad za tym przepisem zostały określone wzory oświadczeń w załącznikach nr 1 i 2 do rozporządzenia. Oświadczenie niepełne lub nieprawidłowo wypełnione nie jest rozpatrywane, tym samym dana osoba nie może się ubiegać o powołanie jej na członka Rady IPN.

Takie rozwiązanie przyjęte w rozporządzeniu, w ocenie Rady Legislacyjnej, samoistnie kreuje nowe ograniczenie wolności zrzeszania się w partiach politycznych
i związkach zawodowych nieprzewidziane w ustawie. Ograniczenie to dotyczy bowiem nie osób – członków organów IPN, ale kandydatów na te stanowiska. Wykracza tym samym poza zakres upoważnienia ustawowego oraz charakter rozporządzenia, jako aktu wykonawczego do ustawy. Tym samym narusza art. 92 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Ponadto kreuje samodzielną normę ograniczającą wolność zrzeszania się w partiach politycznych i związkach zawodowych, która nie jest konieczną w demokratycznym państwie prawa dla ochrony, a nawet gdyby przyjąć ją za konieczną – w tym rozumieniu – jest ona nieproporcjonalna w stosunku do ochrony celów, jakim może służyć. Zapewnienie apartyjności i apolityczności Instytutu nie wymaga, by już na etapie wyrażenia zgodny na kandydowanie do organów IPN dana osoba nie należała do partii politycznej czy związku zawodowego. W tym przypadku rozwiązanie przyjęte w rozporządzeniu narusza zatem również art. 31 ust. 3 w zw. z art. 59 ust. 4 Konstytucji RP.

Nie ma natomiast przeszkód, by rozporządzenie i dołączony do niego wzór oświadczenia pozwalał stwierdzić kandydatowi, że nie jest członkiem partii politycznej lub związku zawodowego bądź alternatywnie złożyć oświadczenie o woli zrzeczenia się członkostwa w tych organizacjach, z chwilą ewentualnego wyboru do organów IPN. Nie byłoby również wykluczone przyjęcie innej formuły, w myśl której dana osoba składałaby oświadczenie o wyrażeniu zgody na kandydowanie i objęcie urzędu w razie wyboru oraz o znajomości przepisów nakładających obowiązki i ograniczenia wynikające z pełnienia funkcji publicznej.

Prezes Rady Ministrów wydał w dniu 2 czerwca 2010 r. rozporządzenie w sprawie zgromadzenia elektorów oraz zgłaszania kandydatów do Rady Instytutu Pamięci Narodowej-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. Nr 96, poz. 622). W myśl § 5 ust. 2 pkt 1 tego rozporządzenia, zgłoszenie kandydata do Rady IPN wymaga złożenia przez niego oświadczenia, że nie należy do partii politycznej, związku zawodowego i nie prowadzi działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością urzędu. Ponadto ma oświadczyć, że nie jest posłem lub senatorem. W ślad za tym przepisem zostały określone wzory oświadczeń w załącznikach nr 1 i 2 do rozporządzenia. Oświadczenie niepełne lub nieprawidłowo wypełnione nie jest rozpatrywane, tym samym dana osoba nie może się ubiegać o powołanie jej na członka Rady IPN.

Takie rozwiązanie przyjęte w rozporządzeniu, w ocenie Rady Legislacyjnej, samoistnie kreuje nowe ograniczenie wolności zrzeszania się w partiach politycznych
i związkach zawodowych nieprzewidziane w ustawie. Ograniczenie to dotyczy bowiem nie osób – członków organów IPN, ale kandydatów na te stanowiska. Wykracza tym samym poza zakres upoważnienia ustawowego oraz charakter rozporządzenia, jako aktu wykonawczego do ustawy. Tym samym narusza art. 92 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Ponadto kreuje samodzielną normę ograniczającą wolność zrzeszania się w partiach politycznych i związkach zawodowych, która nie jest konieczną w demokratycznym państwie prawa dla ochrony, a nawet gdyby przyjąć ją za konieczną – w tym rozumieniu – jest ona nieproporcjonalna w stosunku do ochrony celów, jakim może służyć. Zapewnienie apartyjności i apolityczności Instytutu nie wymaga, by już na etapie wyrażenia zgodny na kandydowanie do organów IPN dana osoba nie należała do partii politycznej czy związku zawodowego. W tym przypadku rozwiązanie przyjęte w rozporządzeniu narusza zatem również art. 31 ust. 3 w zw. z art. 59 ust. 4 Konstytucji RP.

Nie ma natomiast przeszkód, by rozporządzenie i dołączony do niego wzór oświadczenia pozwalał stwierdzić kandydatowi, że nie jest członkiem partii politycznej lub związku zawodowego bądź alternatywnie złożyć oświadczenie o woli zrzeczenia się członkostwa w tych organizacjach, z chwilą ewentualnego wyboru do organów IPN. Nie byłoby również wykluczone przyjęcie innej formuły, w myśl której dana osoba składałaby oświadczenie o wyrażeniu zgody na kandydowanie i objęcie urzędu w razie wyboru oraz o znajomości przepisów nakładających obowiązki i ograniczenia wynikające z pełnienia funkcji publicznej.