Skargę złożyła Joanna J. (dane zmienione), będąca żołnierzem, na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym przed Prokuraturą Okręgową w Warszawie.
Brak aktu oskarżenia
Skarżąca wniosła o zasądzenie na jej rzecz od Skarbu Państwa 10 tys. zł, a także - zobowiązanie prokuratora prowadzącego postępowanie do niezwłocznego zakończenia postępowania przygotowawczego.
W uzasadnieniu podała, że w okresie od zatrzymania do dnia złożenia tej skargi została dwukrotnie wezwana do Prokuratury Okręgowej w Warszawie celem końcowego zaznajomienia z aktami postępowania. Skarżąca podała, że od 7 września 2022 r. pozostaje bez informacji na jakim etapie są czynności i kiedy zostanie skierowany akt oskarżenia w tej sprawie do sądu.
Sąd Najwyższy orzekł, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie. Dlatego, że zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przygotowawczego, właściwy do jej rozpoznania jest sąd przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy.
Właściwy sąd wojskowy
Choć przepisy Kodeksu postępowania karnego nie posługują się pojęciem „sądu przełożonego”, nie ma wątpliwości, że chodzi o sąd drugiej instancji, właściwy do rozpoznania środka odwoławczego od rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, dotyczącego danego postępowania przygotowawczego.
Postępowanie przygotowawcze prowadzone przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie toczy się przeciwko podejrzanym posiadającym różne stopnie wojskowe (podporucznika, kapitana, majora, pułkownika i generała brygady). Z uwagi na to, że wśród podejrzanych są żołnierze posiadający stopień majora i wyższy, właściwym miejscowo i rzeczowo do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji jest Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie (art. 656 par. 2 k.p.k.).
W konsekwencji „sądem przełożonym”, o którym mowa w art. 4 ust. 5 ustawy o skardze na przewlekłość, jest Sąd Najwyższy – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Ponadto SN zauważył, że skarga jest uzasadniona, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż jest to konieczne do wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej, niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Wtedy następuje przewlekłość postępowania, ale w tym wypadku jej nie ma.
Przesłuchanie i dozór policji
Jak wynika z akt sprawy, zastępca do spraw Wojskowych Prokuratora Okręgowego w Warszawie zarządził zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skarżącej do Wydziału do spraw Wojskowych Prokuratury Okręgowej w Krakowie oraz przeszukanie pomieszczeń mieszkalnych i niemieszkalnych zajmowanych przez skarżącą.
7 września 2022 r. skarżąca została zatrzymana oraz przesłuchana. W tym dniu zastosowano wobec niej środek zapobiegawczy w postaci dozoru policji. Sześć dni później skarżąca wniosła zażalenie na postanowienia o zatrzymaniu i przesłuchaniu.
W toku postępowania zwrócono się o dokumentację medyczną skarżącej do Sądu Okręgowego w Warszawie o akta sprawy, a postanowieniem z 28 października 2022 r. powołano biegłych psychiatrów celem ustalenia stanu zdrowia psychicznego skarżącej. Zwrócono się też do dyrektora Wojskowego Biura Historycznego o dane dotyczące przebiegu służby publicznej, wyróżnień i ukarań dyscyplinarnych.
Zażalenia nie uwzględnione
Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie nie uwzględnił zażalenia skarżącej i utrzymał zaskarżone postanowienie o przeszukaniu. Postanowieniem z 1 grudnia 2022 r. sąd ten nie uwzględnił zażalenia skarżącej i uznał za zasadne także zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skarżącej.
Kalendarz rozpoznania sprawy:
- 7 września 2022 r. skarżąca została zatrzymana oraz przesłuchana. Zastosowano dozór.
- 15 marca 2023 r. zawiadomiono skarżącą o wyznaczeniu terminu końcowego zaznajomienia się z aktami śledztwa
- następnie 20 marca 2023 r. odmówiono uwzględnienia wniosku obrońcy skarżącej o uchylenie środka zapobiegawczego.
- 28 kwietnia 2023 r. zawiadomiono skarżącą o wyznaczeniu terminu końcowego zaznajomienia się z aktami śledztwa
- zapoznano się z wnioskiem dowodowym z 12 maja 2023 r. i pismem skarżącej z 22 maja 2023 r.
- 12 maja 2023 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie z 7 września 2022 r. i uchylił zastosowany środek zapobiegawczy
- 27 czerwca 2023 r. oddalono wnioski dowodowe skarżącej oraz 28 czerwca 2023 r. uzyskano informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą skarżącej.
- 15 grudnia 2023 r. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpłynęła zgoda Ministra Obrony Narodowej na zwolnienie z obowiązku zachowania w tajemnicy informacji niejawnych i przesłuchanie w charakterze świadka żołnierzy Żandarmerii Wojskowej.
Analiza okoliczności tej sprawy prowadzi do wniosku, że w postępowaniu przygotowawczym nie można stwierdzić bezczynności ani przewlekłości - uznał Sąd Najwyższy.
Wbrew zarzutom skargi, od momentu wydania postanowienia o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu skarżącej (29 sierpnia 2022 r.) do chwili wywiedzenia skargi na przewlekłość (22 listopada 2023 r.) przeprowadzono liczne czynności procesowe, zmierzające do wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności tej złożonej sprawy.
Nieuzasadniona skarga
W tym stanie rzeczy, żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie należało uznać za nieuzasadnione, a w konsekwencji także dalej idące żądania strony – orzekł Sąd Najwyższy.
Bez rozpoznania należało pozostawić wniosek o przekazanie skargi do rozpoznania przez Sąd Najwyższy – Izbę Karną, jako pozbawiony ustawowej podstawy. Właściwość rzeczową Sądu Najwyższego, jak już wyżej wskazano, określa art. 4 ust. 5 ustawy o skardze na przewlekłość.
W składzie orzekającym zasiadali: SSN Adam Redzik (przewodniczący), SSN Leszek Bosek (sprawozdawca) oraz SSN Maria Szczepaniec.
