Prokuratura w sprawie Giertycha naruszyła prawo? RPO pyta premiera, PiS zmienia przepisy

Przedstawianie zarzutów w szpitalu – osobie nieprzytomnej, z którą nie ma żadnego kontaktu – było nieprawidłowe i bezskuteczne - wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich i zwraca się do premiera o wyciągnięcie konsekwencji wobec osób odpowiedzialnych za takie naruszenie. Tymczasem posłowie PiS chcą zmienić art. 248, by również w nim obowiązywała "fikcja doręczeń".

Wystąpienie Rzecznika ma związek z wydarzeniami z 15 października 2020 r. Adwokat został zatrzymany przez CBA, podczas przeszukania swojej willi zasłabł i został przewieziony do szpitala. Tam - mimo jego stanu - przedstawiono mu zarzuty.  Rozpoznając zażalenie obrońców na przeszukania, Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto stwierdził: "niedopuszczalne, bo niezgodne z prawem, jest świadome takie planowanie czynności, że z góry wiadomo, iż osoba uprawniona nie będzie mogła w nich uczestniczyć i to z przyczyn od siebie niezależnych, a w całości wynikających z działań organów ścigania".

Sąd odnosząc się z kolei do przedstawiania adwokatowi zarzutów wskazał, że "nie tylko naruszało to standardy obowiązujące w państwie prawa, poprzez pozbawienie go przysługujących mu uprawnień procesowych, w tym prawa do obrony, ale było wręcz nieetyczne". Co więcej, w jego ocenie „wobec Romana Giertycha nie wydano skutecznie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, a tym samym w ogóle nie uzyskał on statusu podejrzanego”.

Czytaj: Akta spraw pod specjalną ochroną - dziennikarz raczej do nich nie zajrzy>>
 

Szykują się zmiany w przepisach 

Tymczasem w projekcie zmian w kodeksie karnym i kodeksie postępowania karnego, autorstwa posłów PiS, są również zmiany w zakresie art. 248 k.p.k. Przypomnijmy dotyczy on przesłanek zwolnienia zatrzymanego. Zgodnie z par. 2. zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania albo nie ogłoszono mu tego postanowienia na posiedzeniu przeprowadzonym w sposób określony w art. 250 stosowanie tymczasowego aresztowania par. 3b. Ostatnią część wprowadzono tarczą antykryzysową 4, budziła ogromnie wątpliwości i dotyczy możliwości zdalnego przeprowadzenia posiedzenia aresztowego.

Zobacz procedurę w LEX: Wykonywanie uprawnień przez osobę zatrzymaną >

Zgodnie z nowymi propozycjami, do art. 248 k.p.k. par. 2 miałaby być dopisana możliwość stosowania art. 136 par. 1 - zgodnie z którym "w razie odmowy przyjęcia pisma lub odmowy albo niemożności pokwitowania odbioru przez adresata, doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę, wówczas doręczenie uważa się za dokonane".

- Postulowane uzupełnienie tego przepisu usunie lukę normatywną w postaci braku regulacji jednoznacznie wskazującej sposób postępowania w celu spełnienia wymogu doręczenia zatrzymanemu postanowienia o zastosowaniu tego środka przed upływem 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu, w przypadkach obiektywnej lub pozorowanej niemożności odbioru tego postanowienia przez zatrzymanego, w stosunku do którego ogłoszono decyzję o zastosowaniu tymczasowego aresztowania - wskazano w uzasadnieniu projektu. 

Przesłuchanie nieprzytomnego - nieprawidłowe i bezskuteczne

RPO w swoim wystąpieniu również nawiązuje do stanu mecenasa Giertycha. - Przedstawianie zarzutów osobie nieprzytomnej, z którą nie ma żadnego kontaktu, jest w sposób całkowicie oczywisty nieprawidłowe i bezskuteczne. Potwierdził to jednoznacznie Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto, rozpoznając zażalenie na zastosowane środki zapobiegawcze - wskazuje. 

Ocenia, że z całokształtu czynności organów ścigania podjętych przeciwko adwokatowi wyłania się niezwykle groźny obraz z góry zaplanowanego działania umyślnie ukierunkowanego na osiągnięcie konkretnych efektów procesowych, z rażącym naruszeniem przepisów prawa i standardów działania państwa w ustroju demokratycznym, co konsekwentnie podkreślały sądy uwzględniając zażalenia na podjęte czynności.

- Tymczasem organy Polski, w tym prokurator i inne organy ścigania, są zobowiązane, zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 7 Konstytucji RP, do podejmowania działań w granicach i na podstawie obowiązującego prawa. Prokuratura ma zaś stać na straży praworządności (art. 2 ustawy Prawo o prokuraturze), a prokuratorzy kierować mają się bezstronnością i równo traktować wszystkich obywateli (art. 6 Prawa o prokuraturze) - dodaje Rzecznik. 

Czytaj: Jeszcze więcej władzy dla prokuratora - warunkiem listu żelaznego brak jego sprzeciwu>>
 

Naruszone standardy europejskie

RPO przypomina też, że należy mieć także na uwadze art. 18 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który stanowi: „Ograniczenia praw i wolności, na które zezwala niniejsza Konwencja, nie mogą być stosowane w innych celach, niż te, dla których je wprowadzono”. Zakazane jest zatem instrumentalne posługiwanie się określonymi instytucjami prawnymi, nawet jeśli ich zastosowanie byłoby formalnie dopuszczalne, w celu obejścia prawa i pośredniego osiągnięcia innych, ukrytych skutków.

- Orzecznictwo ETPC jednoznacznie wskazuje, że niezgodne z art. 18 EKPC jest zarówno działanie państw dokonane wyłącznie w celu obejścia prawa, jak i działania, w których jest to tylko jeden z kilku, acz dominujący, motyw podjęcia danych czynności. ETPC zaznaczył, że ten faktyczny motyw nie musi być wypowiedziany wprost przez władze, lecz można go domniemywać z całokształtu okoliczności sprawy - wskazuje RPO. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.