Skarga nadzwyczajna została wniesiona od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum z 20 kwietnia 2015 r., którym stwierdzono nabycie spadku.
Problem postał na tle sprawy zainicjowanej przez Urszulę W.: 16 stycznia 2007 r. złożyła ona przed notariuszem oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłym w 2007 r. ojcu Ryszardzie W.
Czytaj też: Odrzucenie spadku przez rodziców zagrożeniem dla dzieci?
Następnie 13 kwietnia 2007 r. złożyła w Sądzie Rejonowym w Szczecinie wniosek o stwierdzenie nabycia przez nią spadku po ojcu. Z przeprowadzonego postępowania dowodowego w tej sprawie wynikało, że zmarły był kawalerem i posiadał jedno dziecko – córkę Urszule W., a nadto, że nie pozostawił po sobie testamentu. Postanowieniem z 24 lipca 2007 r. sąd stwierdził nabycie spadku przez kobietę w całości. Następnie zlecił komornikowi dokonanie spisu inwentarza po zmarłym.
Spadek po dłużniku – dwa razy
We wrześniu 2013 r. do Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie wpłynął wniosek banku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym przez Urszulę W., ewentualnie o ustalenie przez sąd, kto jest spadkobiercą. Legitymacja banku do tego wystąpienia wynikała z faktu, że zmarły był jego dłużnikiem.
Wskutek wniosku banku sąd wydał 20 kwietnia 2015 r. kolejne postanowienie stwierdzające, że spadek po zmarłym nabyła w całości jego córka. Tym samym w obiegu prawnym zaistniały dwa prawomocne orzeczenia w tej samej sprawie. W niniejszej sprawie orzeczenia ustalały tę samą osobę – córkę zmarłego – jako dziedziczącą. Jednak tylko pierwszy sąd prawidłowo uwzględnił, że spadkobierczyni złożyła oświadczenie o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, przez co ponosi odpowiedzialność wyłącznie do wartości czynnej spadku ustalonej w inwentarzu, nie ryzykując swoim osobistym majątkiem w razie konieczności pokrycia długów zmarłego.
Sytuacja wydania identycznych orzeczeń w tej samej sprawie spadkowej jest niedopuszczalna – uznał Prokurator Generalny. W tej sprawie zaś dodatkowym argumentem prawnym za uchyleniem drugiego postanowienia był fakt, że zawierało ono nieprawidłowe ustalenia.
Naruszenie przepisów Konstytucji
Skargę nadzwyczajną, w której wniesiono o uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum z 20 kwietnia 2015 r., skierował do Sądu Najwyższego Prokurator Generalny. Na fakt istnienia zbędnego postanowienia zwrócił wcześniej uwagę sam szczeciński sąd.
Zarzucił w niej, że zaistniała sytuacja procesowa naruszyła zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa, w szczególności w kontekście zasady bezpieczeństwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP), prawa do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), prawa do dziedziczenia (art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP), a także szeregu przepisów prawa procesowego z kodeksu postępowania cywilnego.
Tylko jedno postanowienie trafne
Sąd Najwyższy zgodził się ze stanowiskiem Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżone postanowienie i umorzył postępowanie w sprawie.
- Konkurujące” postanowienia spadkowe trafnie określiły krąg spadkobierców, którzy odziedziczyli spadek i były w tym zakresie tożsame w swojej treści, jednakże określając sposób nabycia spadku różnią się w swej treści – stwierdził sędzia sprawozdawca Paweł Czubik.
Sąd Najwyższy zauważył, że spadkobierca w terminie złożył oświadczenie o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, o czym wiedział sąd wydający postanowienie korzystające z przymiotu res iudicatae, a o czym nie powziął wiadomości Sąd wydający zaskarżone postanowienie.
Orzeczenie wydane wcześniej nie tylko było jedynym poprawnym materialnie, lecz również nie było dotknięte fundamentalną wadą procesową, zaś w obrocie prawnym nie mogą pozostawać dwa prawomocne postanowienia tej samej treści odnoszące się do tego samego stanu faktycznego i prawnego. Eliminacja z przestrzeni prawnej tym samym wadliwego procesowo (i błędnego pod względem rozstrzygnięcia w przedmiocie sposobu nabycia spadku) postanowienia późniejszego poprzez uwzględnienie skargi nadzwyczajnej zapewnia niewątpliwie cel, dla którego instrument ten został przyjęty przez ustawodawcę.
Wyrok Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 19 października 2023 r, sygnatura akt II NSNc 375/23
Cena promocyjna: 343.2 zł
|Cena regularna: 429 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 386.1 zł
