SN: Nie ma już wątpliwości, że kredyty walutowe miały poważne wady

Po licznych orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości UE i Sądu Najwyższego pełnomocnicy banku muszą poważnie brać pod uwagę, czy warto wnosić skargi kasacyjne kwestionujące prawa kredytobiorców do otrzymania jasnych umów indeksowanych we frankach szwajcarskich. Chodzi o brak możliwości oszacowania kwoty, którą strona umowy kredytu będzie świadczyć w przyszłości.

Sprawa dotyczyła powództwa M. W. i M. W.1 ‎przeciwko bankowi-spółce akcyjnej ‎o zapłatę, ‎na skutek skargi kasacyjnej banku od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku ‎z 22 czerwca 2022 r.

SN odmówił  przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.  Zasądził od pozwanego na rzecz powodów 5400 zł kosztów postępowania kasacyjnego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia.

Oddalenie apelacji banku

 Sąd Okręgowy w Gdańsku 13 stycznia 2022 r. zasądził od pozwanego na rzecz powodów 27 534 franków szwajcarskich oraz 256 tys. zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od obu kwot od października 2018 r. do dnia zapłaty. Bank się z tym wyrokiem nie zgodził, ale Sąd Apelacyjny w Gdańsku 22 czerwca 2022 r. oddalił apelację pozwanego.

Czytaj też: Sam sędzia bywa przyczyną przedłużania się sprawy frankowej

W skardze kasacyjnej pozwany bank, jako uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania, wskazał na występowanie poważnego zagadnienia prawnego i potrzebę wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (art. 398(9)par. 1 pkt 1 i 2 k.p.c).

Istotny problem

Zdaniem skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, polegające na konieczności ustalenia, czy brak możliwości oszacowania kwoty, którą strona umowy kredytu będzie świadczyć w przyszłości stanowi o niejednoznaczności tego postanowienia umownego. A w konsekwencji, czy postanowienie takie powinno podlegać badaniu pod kątem abuzywności.

W ocenie pozwanego w sprawie istnieje potrzeba wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości w zakresie, w jakim odnoszą się one do skutków uznania postanowień umownych za abuzywne i możliwości zastąpienia takich postanowień przepisami zgodnymi z ustawą.

Odmowa przyjęcia skargi

Sąd Najwyższy odmówił merytorycznie rozpoznania skargi i oddalił skargę banku.

Sędzia SN Jacek Grela podkreślił, że już wielokrotnie wypowiadano się na temat charakterystyki skargi kasacyjnej, choćby w postanowieniu SN z 13 czerwca 2018 r. (sygn. II CSK 71/18).

Wskazano tam m.in., że skarga kasacyjna została ukształtowana w przepisach kodeksu postępowania cywilnego jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, nakierowany na ochronę interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa, jednolitości orzecznictwa oraz prawidłowej wykładni, a także w celu usunięcia z obrotu prawnego orzeczeń wydanych w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwych. Nie zaś jako ogólnie dostępny środek zaskarżenia orzeczeń umożliwiający rozpoznanie sprawy w kolejnej instancji sądowej.

Zobacz procedurę w LEX: Badanie podstaw przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania >

Trzeba też wskazać przepis prawa, którego wykładnia budzi wątpliwości. Potrzeba również określenia zakresu koniecznej wykładni, wykazania, że wątpliwości interpretacyjne mają poważny charakter i wymagają zajęcia stanowiska przez Sąd Najwyższy. Zatem konieczne jest wskazanie rozbieżnych orzeczeń, dokonanie ich analizy i wykazanie, że rozbieżność wynika z różnej wykładni przepisu (m.in. postanowienia SN: z 15 października 2002 r. II CZ 102/02; z 28 marca 2007 r., II CSK 84/07; z 11 stycznia 2008 r., I UK 283/07 i z 8 lipca 2008 r., I CSK 111/08).

Szczegółowa analiza sprawy prowadzi do wniosku, że te przesłanki nie zostały wykazane. W skardze kasacyjnej nie powołano argumentów, które mogłyby świadczyć, że w sprawie spełniona została któraś z przesłanek przyjęcia sprawy do rozpoznania, a przedstawione problemy prawne, dotyczące umowy kredytu, zostały już rozstrzygnięte w wyrokach Sądu Najwyższego: z 18 maja 2022 r., II CSKP 972/22; z 18 maja 2022 r., II CSKP 1030/22 i z 17 marca 2022 r., II CSKP 474/22 oraz w wyroku TSUE z 8 września 2022 r. (C-80/21, C-81/21, C-82/21, Deutsche Bank Polska i Bank Millennium).

Klauzule indeksacyjne

Obecnie w judykaturze Sądu Najwyższego dominuje  pogląd, że zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule, a zatem także klauzule zamieszczone we wzorcach umownych kształtujące mechanizm indeksacji, określają główne świadczenie kredytobiorcy.

W orzecznictwie TSUE również podkreśla się, że za postanowienia umowne mieszczące się w pojęciu „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (zob. wyroki TSUE z: 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler i Káslerné Rábai).

Za takie uznawane są m.in. postanowienia (określane niekiedy jako „klauzule ryzyka walutowego”), które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu.

Zobacz procedurę w LEX: Wybór podstawy prawnej złożenia reklamacji >

A zatem - postanowienia zawierające uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej dotyczą głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385(1)par. 1 zd. 2 k.c.

Zobacz LEX NEWS: Omówienie wyroku TSUE w sprawie C-395/21 dot. wynagrodzenia adwokata po usunięciu z umowy o obsługę prawną niedozwolonych postanowień >

Nierówność obowiązków

Skutek w postaci ponoszenia nieograniczonego ryzyka kursowego przez kredytobiorcę może skutkować znaczną nierównością praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie, gdyby rzeczywiście zostało należycie wyjaśnione znaczenie zmiany kursu waluty i ponoszonego ryzyka, to racjonalny kredytobiorca nie decydowałby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej w sposób wadliwy w perspektywie jego spłacania przez kilkadziesiąt lat, chyba żeby z okoliczności sprawy wyraźnie wynikało co innego.

Poza tym, gdyby kredytujący bank zamierzał w wystarczający sposób poinformować kredytobiorcę będącego osobą fizyczną-konsumentem o niebezpieczeństwach wynikających z kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, to nie proponowałby w ogóle zawierania takich umów kredytowych.

Czytaj w LEX: Klauzule abuzywne w umowach z konsumentami >

Jak wyjaśniono w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jeżeli eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji regulacji umownej, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć treści praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, iż strony pozostają związane pozostałą częścią umowy.

Wyeliminowanie z łączącej strony umowy abuzywnych postanowień umownych rodzi zatem konieczność dokonania oceny, czy umowa w pozostałym zakresie jest możliwa do utrzymania – przypomniał SN.

Postanowienie Izby Cywilnej SN z 5 lipca 2023 r., sygnatura akt I CSK 6095/22

Czytaj też w LEX: Kwestionowanie umów kredytów frankowych o charakterze mieszanym (konsumencko-gospodarczym) >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.