SA: o to samo roszczenie nie mogą toczyć się dwa postępowania

Sąd Apelacyjny w Szczecinie przypomniał, że jeśli o to samo roszczenie toczy się już inne postępowanie cywilne, sąd zobowiązany jest odrzucić pozew. Taka decyzja procesowa oznacza, że sąd nie bada merytorycznej zasadności żądania pozwu, ale odmawia ochrony roszczenia powoda z uwagi na przeszkody formalne.

Powód wniósł przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego pozew o zapłatę na jego rzecz kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz o ustalenie, że strona pozwana odpowiada za szkody mogące powstać w przyszłości po stronie powoda na skutek zarażenia go wirusem HCV podczas odbywania przez niego kary pozbawienia wolności. Powód uzasadniając żądanie pozwu wskazał, że pozwany nie poinformował go o potencjalnym zagrożeniu dla jego zdrowia, wynikającym ze wspólnego zamieszkiwania w celi z osadzonym, będącym nosicielem wirusa HCV. Powód podnosił, że pozwany zbagatelizował zagrożenie epidemiologiczne ze strony tego osadzonego.

Zbieżne elementy pozwów

Sąd Okręgowy wezwał pełnomocnika powoda do wyjaśnienia, czy występują różnice w żądaniach powoda zawartych w jego pozwach wniesionych w rozpoznawanej sprawie, oraz w dwóch innych procesach zawisłych przed tym Sądem. Pełnomocnik powoda w odpowiedzi na pismo wskazał, że we wszystkich pozwach występuje element zbieżny w zakresie powstania u powoda rozstroju zdrowia w postaci zarażenia wirusem HCV podczas pobytu w zakładzie karnym. Pełnomocnik powoda zwrócił jednak uwagę, że roszczenia powoda w innych sprawach różnią się od roszczenia zawartego w pozwie złożonym w tej sprawie zarówno co do podstawy prawnej, jak i faktycznej. W szczególności wskazał, że w tej sprawie domaga się zapłaty kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek rozstroju zdrowia, podczas gdy w pozostałych sprawach domaga się zapłaty analogicznej kwoty tytułem odszkodowania.

Sprecyzowane żądanie

Sąd Okręgowy zwrócił jednak uwagę, że pełnomocnik powoda w jednej z tamtych spraw ostatecznie sprecyzował żądanie pozwu w ten sposób, że domagał się zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a nadto wniósł o ustalenie, że strona pozwana - Skarb Państwa - Zakład Karny odpowiada za szkody mogące powstać w przyszłości po stronie powoda na skutek zarażenia powoda wirusem HCV w Zakładzie Karnym. Pozew w tamtej sprawie został doręczony stronie przeciwnej.

Odrzucony pozew

Sąd Okręgowy wskazał, że z uwagi na tak sprecyzowane żądanie w tamtym postępowaniu, w obu sprawach powód w istocie wytoczył powództwo o to samo roszczenie wobec tego samego pozwanego. Sąd podkreślił, że dochodzone roszczenia wywodzą się z tych samych zdarzeń faktycznych i miały powstać w tym samym okresie. Identyczna w obu sprawach jest także wartość przedmiotu sporu. Z uwagi na powyższe sąd odrzucił pozew, na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. W myśl tego przepisu sąd odrzuci pozew jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona.

Zażalenie powoda

Z orzeczeniem tym nie zgodził się powód. W zażaleniu na postanowienie sądu wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Niezasadne zażalenie

Sąd Apelacyjny w Szczecinie uznał zażalenie powoda za bezzasadne i je oddalił.

Tożsamość spraw cywilnych

Sąd odwoławczy przypomniał, że tożsamość spraw definiowana jest przez odwołanie do treści art. 366 k.p.c., która reguluje zakres powagi rzeczy osądzonej. Sąd zwrócił uwagę, że tożsamość spraw istnieje wtedy, gdy sprawa toczy się między tymi samymi stronami, a nadto identyczny jest i przedmiot sporu i jego faktyczna oraz prawna podstawa. Tożsamość zachodzi wówczas, gdy sąd ma w obu sprawach orzec o tym samym roszczeniu, dysponując tymi samymi faktami, które mają spowodować ocenę żądania i kiedy rozstrzygnięcie jednej ze spraw oznacza równoczesne rozstrzygnięcie także drugiej.

Wspólna podstawa rozstrzygnięcia

Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, sąd drugiej instancji zaznaczył, że podstawą roszczenia w sensie prawa materialnego jest więc stosunek prawny, z którego roszczenie wynika, a w sensie proceduralnym - zespół okoliczności faktycznych, na które powód celem usprawiedliwienia roszczenia się powołuje i na których stwierdzenie składa dowody. Tym samym granice zawisłości sporu w sensie przedmiotowym wyznaczają żądanie udzielenia ochrony prawnej w sposób i w zakresie wskazanym w pozwie oraz podstawa faktyczna żądania.

Ocena tożsamości roszczeń

Sąd przypomniał, że ocena identyczności podstaw sporu powinna zostać oparta na okolicznościach faktycznych, poddawanych pod osąd sądu przez stronę powodową w obu porównywanych postępowaniach.

Analogiczne postępowania

Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie jest niewątpliwym to, że toczy się ona między tymi samymi stronami, między którymi została wszczęta już inna sprawa. Bez wątpienia przedmiot tych spraw jest analogiczny. Powód - po sprecyzowaniu roszczeń - w obu sprawach dochodzi zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 200.000 zł oraz ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za zarażenie go wirusem HCV podczas odbywania kary pozbawienia wolności w tym samym zakładzie karnym. Podstawą obu roszczeń co do zapłaty jest żądanie zadośćuczynienia za krzywdę wyrażającą się w zarażeniu powoda wirusem HCV w Zakładzie Karnym (art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c.), natomiast podstawą żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość jest przepis art. 189 k.p.c. Jednocześnie sąd zwrócił uwagę, że uzasadnienie obu żądań jest identyczne. Oznacza to, że podstawy faktyczne zgłoszonych roszczeń oraz ich podstawy prawne są więc w obu sprawach tożsame.

Sprawa w toku

Sąd odwoławczy wskazał, że zgodnie z art. 192 pkt 1 k.p.c. z chwilą doręczenia pozwu nie można w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie. Przedstawiony przepis określa więc, w którym momencie sprawa cywilna jest "w toku".

Zasadność rozstrzygnięcia

Tym samym, w ocenie sądu odwoławczego odrzucenie pozwu przez sąd pierwszej instancji było właściwe. Sąd Apelacyjny przypomniał, że odrzucenie pozwu oznacza odmowę udzielenia sądowej ochrony prawnej zawartemu w pozwie roszczeniu powoda bez zajęcia merytorycznego stanowiska co do zasadności lub bezzasadności tego roszczenia w świetle norm prawa materialnego. Innymi słowy, sąd, odrzucając pozew, stwierdza, że merytoryczne rozpoznawanie sprawy jest niedopuszczalne wyłącznie z przyczyn formalnych. Każdorazowo sąd prowadząc sprawę obowiązany jest badać istnienie okoliczności określonych w art. 199 k.p.c.

Tak przyjął Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 5 maja 2015 r. w sprawie I ACz 240/15, LEX nr 1734669.

Aleksandra Partyk

LEX nr 1734669.