Kuratorzy apelują do prezydenta, by nie podpisywał noweli ich ustawy

Część przepisów zawartych w nowelizacji ustawy o kuratorach sądowych może być niekonstytucyjnych i naruszać Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka - uważa Krajowa Rada Kuratorów. Dlatego zwróciła się do prezydenta Andrzeja Dudy, by skierował regulację do Trybunału Konstytucyjnego, w celu zbadania jej zgodności z Konstytucją. Chodzi m.in. o uregulowania ograniczające rolę samorządu i kuratorskie "dyscyplinarki.

Nowela została przyjęta przez Sejm 27 października, ale Senat zaproponował do niej szereg poprawek. Część z nich została uwzględniona przez Sejm, ale nie wszystkie. Kuratorzy wywalczyli m.in. przyznanie ryczałtu z tytułu używania pojazdu prywatnego do celów służbowych, a także podwyższenie ryczałtu za sprawowanie dozorów lub nadzorów oraz za przeprowadzanie wywiadów w postępowaniu wykonawczym, w sprawach nieobjętych dozorem ani nadzorem.

Czytaj: Kuratorzy wywalczyli ryczałt za dojazdy prywatnym autem, ale rola samorządu słabsza>> 

Czytaj w LEX: Nawiązanie stosunku pracy z kuratorem sądowym >>>

Czytaj w LEX: Skarga na kuratora sądowego oraz tryb jej rozpoznania >>>

Krajowa Rada Kuratorów w piśmie skierowanym do prezydenta podkreśla, że nowe brzmienie ustawy o kuratorach sądowych odpowiada na wiele postulatów zgłaszanych przez przedstawicieli różnych środowisk kuratorskich, co jest postrzegane jednoznacznie pozytywnie. Ale jak wskazuje ogranicza również możliwości funkcjonowania samorządu zawodowego, a tym samym  odbiera jedną z podstawowych cech zawodu zaufania publicznego, którym kuratorzy sądowi byli
od dwudziestu już lat.

Część przepisów może naruszać Konstytucję

KRK zwraca uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze chodzi o zmiany dotyczące dyscyplinarek, które zostały nieco poprawione na etapie Sejmowym.

Przypomnijmy, obecnie zgodnie z ustawą o kuratorach sądowych, "kuratorskie" sądy dyscyplinarne są dwuinstancyjne. Sąd drugiej instancji działa przy Ministrze Sprawiedliwości, a minister powołuje składy członków spośród kandydatów (z każdego okręgu) wskazanych przez okręgowe zgromadzenia kuratorów (później w kolejności alfabetycznej składy). Zgromadzenia wybierają też członków sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji, który działa przy danym sądzie okręgowym. Składy w tym przypadku wybiera prezes sądu okręgowego również w kolejności alfabetycznej. Jest też rzecznik dyscyplinarny kuratorów, którego wybiera okręgowe zgromadzenie kuratorów spośród swoich członków. Kadencja rzecznika dyscyplinarnego trwa 6 lat. To on na żądanie prezesa sądu okręgowego przeprowadza postępowanie wyjaśniające i występuje z ewentualnym wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Co ważne, od orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji służy stronom odwołanie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.

Czytaj w LEX: Zalewski Wojciech - Polityka kryminalna a model kurateli sądowej >>>

Czytaj w LEX: Rola sądowego kuratora zawodowego i zakładu pracy w wykonywaniu kary ograniczenia wolności >>>

Co w noweli? Po pierwsze, w sprawach dyscyplinarnych kuratorów zawodowych mają orzekać w pierwszej instancji – sąd dyscyplinarny w sądzie okręgowym, zwany dalej „sądem dyscyplinarnym pierwszej instancji”, w składzie 3-osobowym, w drugiej instancji – sąd okręgowy w składzie 3 sędziów. Z kolei rzecznika dyscyplinarnego powołuje na 4-letnią kadencję prezes sądu okręgowego spośród kuratorów zawodowych pełniących służbę w danym okręgu.  Rola okręgowego zgromadzenia kuratorów ograniczona została w tym przypadku do wyboru członków sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji. 

Kolejną kwestią budzącą wątpliwości jest wybór kuratora okręgowego. Obecnie powołuje go na 6-letnią kadencję, prezes sądu okręgowego spośród - co ważne - kandydatów wybranych przez okręgowe zgromadzenie kuratorów ze swego grona, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy członków zgromadzenia. I dopiero w przypadku niedokonania wyboru kandydatów przez dwa kolejne zgromadzenia kuratorów, prezes sądu okręgowego powołuje go samodzielnie. Zgodnie z przyjętą nowelą kuratora okręgowego minister będzie powoływał spośród kuratorów zatrudnionych w danym okręgu. Będzie jednak możliwość - ze względu na dobro kuratorskiej służby sądowej powołania go spośród kuratorów zawodowych spoza okręgu. Okręgowe zgromadzenie kuratorów podobnie jak prezes sądu okręgowego mogą zgłosić, niezależnie, po trzech kandydatów.  

- Odebranie samorządowi prawa wpływu na proces zarządczy, poprzez odebranie kompetencji do wskazywania kandydata na kuratora okręgowego, budzi zastrzeżenia natury konstytucyjnej, prowadząc do zaprzeczenia istoty poszanowania choćby minimalnego standardu wynikającego z treści konstytucyjnej zasady współdziałania i jednocześnie ochrony przyznanej samorządom zawodowym zawodów zaufania publicznego w rozumieniu art. 17 Konstytucji RP - wskazuje KRK. 

Nie ma akceptacji ze strony samorządu kuratorów

Rada dodaje, że jej zaniepokojenie budzi również znowelizowane podejście do zapisów dotyczących postępowania dyscyplinarnego, w szczególności w zakresie wyboru rzecznika dyscyplinarnego oraz członków sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. - Przekazanie tych kompetencji Ministrowi Sprawiedliwości, a także częściowe wyprowadzenie sądownictwa dyscyplinarnego poza samorząd narusza konstytucyjny i międzynarodowy standard prawa do rzetelnego procesu sądowego - art. 45 Konstytucji RP i art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - zaznacza. 

Dodaje, że w związku z tym nowela "nie może zyskać akceptacji samorządu zawodowego". - Uchwalona przez Sejm dnia 1 grudnia 2022 roku ustawa o zmianie ustawy o kuratorach sądowych w dużej mierze odpowiada na aktualnym potrzebom kuratorów sądowych, jednak w ocenie Krajowej Rady Kuratorów cześć zapisów godzi w samorządność Kuratorskiej Służby Sądowej, dlatego zwracamy się z prośbą o rozważenie zbadania zgodności z Konstytucją RP zapisów dotyczących sądownictwa dyscyplinarnego, w szczególności opisanych artykułami 54 ust. 1 pkt. 2, 58 ust. 2, 63 oraz zapisów dotyczących zasad powoływania kuratora okręgowego, w szczególności opisanych w artykule 36 - zaznaczono. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.