Maria M. przyszła do notariusza z Europejskim Poświadczeniem Spadkowym, pochodzącym z Niemiec, aby uzyskać zmianę wpisu w księdze wieczystej. Notariusz sporządził protokół notarialny złożenia wpisu i wysłał wniosek poprzez system teleinformatyczny do sądu wieczysto-księgowego.

Przyjęcie wniosku o wpis

Sąd Rejonowy przyjął wniosek, ale odmówił wpisu nieruchomości jako własności Marii M. w miejsce poprzedniego właściciela Martina M.

Sąd I instancji zakwestionował wniosek z przyczyn formalnych; brakowało formularza, który by przesądzał o kognicji sądu niezbędnego z powodu zastosowania prawa unijnego. Apelacje od tego postanowienia złożyła wnioskodawczyni.

Umorzenie postępowania

Sąd Okręgowy uchylił postanowienie 10 maja 2018 r. i umorzył postępowanie, gdyż notariusz nie miał prawa złożyć takiego wniosku w imieniu swojej klientki (powołał się na art. 92 pr. 4 Prawa o notariacie). Według tego przepisu, "jeżeli akt notarialny zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej albo ustanowienie prawa, które może być ujawnione w księdze wieczystej  (...) notariusz sporządzający akt notarialny, nie później niż w dniu jego sporządzenia, składa wniosek o wpis w księdze wieczystej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Na żądanie strony czynności notarialnej, wniosek zawiera żądanie dokonania w księdze wieczystej także innego wpisu związanego z czynnością notarialną".

Sąd przytoczył dla poparcia swego stanowiska orzeczenie Sądu Najwyższego, wedle którego nie neguje uprawnień notariusza do uwzględnienia żądania strony czynności notarialnej dokonania w księdze wieczystej innego wpisu niż wynikającego ze zdania pierwszego art. 92 § 4 Prawa o notariacie wówczas, gdy żądanie to pozostaje w związku ze sporządzanym aktem notarialnym. SN uważa, że gdyby zamiarem ustawodawcy było, aby notariusz mógł składać wnioski o wpis do księgi wieczystej w wyniku innych czynności niż dokonywane w akcie notarialnym, to wówczas powinien to uregulować w odrębnej jednostce redakcyjnej Prawa o notariacie. Przemawia za tym wykładnia systemowa nakazująca branie pod uwagę przy interpretacji danego przepisu jego umiejscowienia ( sygnatura akt III ZS 3/16).

SN oddala skargę wnioskodawczyni

Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej oddalił skargę, gdyż kompetencje notariusza do składnia oświadczeń o charakterze procesowym są niedopuszczalne.

Sędzia sprawozdawca Władysław Pawlak porównał czynność dokonana przez notariusza do skargi kasacyjnej składanej w formie protokołu. Akt notarialny musi spełniać określone wymogi, ale też notariusz ma ograniczone kompetencje określone w art. 626 (1)par. 5 kpc. Czyli wniosek o dokonanie wpisu może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej.

SN zaznaczył, że notariusz nie jest stroną czynności, a protokół to nie jest wniosek o wpis do księgi wieczystej. Zatem nie dopełniono formy urzędowej przewidzianej w art. 52 par. 4 i słusznie sąd umorzył postepowanie.

Sędzia Pawlak podkreślił, że protokół powinien być odrzucony już w pierwszej instancji.

Sygnatura akt V CSK 438/18, postanowienie z 25 września 2020 r.

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna - Nr 1/2020 >>