Negocjacje niesłusznie niedoceniane

Negocjacje jako alternatywa do klasycznego procesu są w Polsce niedoceniane. Postrzegane są jako metoda o całkowicie drugorzędnym znaczeniu wobec standardowych metod dogmatycznych, uznawanych siłą pozytywistycznej tradycji za metody podstawowe. Po negocjacje sięga się dopiero wówczas, gdy te metody podstawowe zawodzą, gdy wyczerpane zostaną wszelkie możliwości sformalizowanego prawnego działania - piszą na łamach "Kancelarii" prof. dr hab. Jerzy Stelmach i dr hab. Bartosz Brożek z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zdaniem autorów o konieczności zwiększenia roli negocjacji w rozwiązywaniu sporów prawnych świadczy „skrzecząca rzeczywistość” praktyki prawniczej w Polsce. Przyjrzyjmy się niektórym przynajmniej danym statystycznym.
W Polsce mamy około 8000 sędziów, tj. 1 sędziego na 4750 mieszkańców. Więcej sędziów jest w Niemczech (1/3900), ale już w USA – dużo mniej (1/9900). Mimo to, sądy amerykańskie radzą sobie z dużo większą liczbą spraw. Rocznie wpływa do nich około 18 milionów spraw, które kwalifi kują się do rozstrzygnięcia w ramach procesu cywilnego (z czego blisko 50 proc. dotyczy odpowiedzialnosci ex contractu). Dla porównania – w Polsce jest to blisko 1 300 000 spraw procesowych (choć ponad milion spraw to pozwy w postępowaniu nakazowym i upominawczym). Innymi słowy, jeden na siedemnastu Amerykanów wnosi pozew w postępowaniu cywilnym; w Polsce – jeden na trzydziestu – choć uwzględniając, że przygniatająca większość to pozwy w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, liczbę tę należałoby odpowiednio zmniejszyć. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, iż w USA jest – proporcjonalnie – o połowę mniej sędziów niż w Polsce, to sędzia amerykański radzi sobie co najmniej z czterokrotnie większą liczbą spraw niż sędziowie polscy.
Mimo to średni czas trwania procesu cywilnego w Polsce to ponad dwa lata, a w USA – 11 miesięcy.
Odpowiedzią na pytanie, jak to możliwe, jest m.in. obserwacja, że w USA spośród 15 milionów spraw cywilnych rocznie, tylko niewielka część faktycznie kończy się procesem. Wedle różnych szacunków, między 65 a 90 proc. spraw nie wychodzi poza stadium pozwu. Sprawy te kończą się ugodą. Nieco tylko inaczej jest w Wielkiej Brytanii, gdzie do ugody
dochodzi w 40–50 proc. przypadków. W Niemczech odsetek ten jest dużo niższy (około 10 proc.). W Polsce – choć brak dokładnych danych – nie wykracza on zapewne poza parę procent.
Zasadniczy wpływ na odsetek spraw kończonych ugodą ma kultura prawna danego kraju. Stopień pozytywizacji prawa w Niemczech – podobnie jak w Polsce – jest tak wielki, że idea negocjacyjnego zakończenia sporu z trudem przebija się do świadomości społecznej (choć trzeba zaznaczyć, że w Niemczech sytuacja jest znacznie lepsza niż w Polsce). Pozytywizm prawniczy, choć historycznie jego zasług nie sposób podważać, jest dzisiaj przestarzałą koncepcją prawa. Jego tezy nie są wystarczająco elastyczne, by sprostać dynamice procesu stosowania prawa, a kontrfaktyczne założenia o racjonalności ustawodawcy nie dadzą się wykorzystać w procesie legislacyjnym. Mówiąc inaczej, pozytywizm jest „wielkim hamulcowym” współczesnego prawa polskiego. Wszystko to wyraźnie wskazuje, że propagowanie idei negocjacji prawniczych jest potrzebą chwili.

Autorzy: Prof. dr hab. Jerzy Stelmach kierownik Katedry Filozofi i Prawa i Etyki Prawniczej, dr hab. Bartosz Brożek pracownik naukowy Katedry Filozofi i Prawa i Etyki Prawniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Kancelaria" nr 4/2010

Bezpłatne warsztaty dla radców prawnych - "Sztuka negocjacji prawniczych"

Zapraszamy do udziału w bezpłatnych warsztatach >>>  Kraków: 17 maja, godz. 10:00-14:00, Hotel Grand
Prelegenci: prof. Jerzy Stelmach - prawnik, filozof, profesor i kierownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Uniwersytecie Jagiellońskim, doctor honoris causa Uniwersytetu w Heidelbergu oraz dr hab. Bartosz Brożek - prawnik, filozof, pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Rejestracja: #remove_this_link