Skarga kasacyjna pozwanego banku została złożona w Sądzie Najwyższym w 2022 roku i przeleżała ok. półtora roku. W tym czasie zapadły znaczące orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości UE, a także kilka uchwał Izby Cywilnej SN.
Powódki – matka i córka - zawarły umowę kredytu indeksowanego we frankach szwajcarskich w czerwcu 2007 roku. Suma kredytu wynosiła niemal 300 tys. zł na zakup nieruchomości. Powódki zapoznały się z warunkami kredytu, następnie zapłaciły cztery raty – w sumie 76 tys. zł na rzecz banku.
Unieważnienie umowy kredytu
Po kilku latach powódki wystąpiły do sądu o unieważnienie umowy kredytu, zarzucając, że była ona narzucona przez bank, który pozostawał w pozycji dominującej, zakładała nierówność stron, a poza tym – zawierała niedozwolone klauzule przeliczeniowe.
W sierpniu 2021 roku Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł, że umowa kredytu jest nieważna i zasądził na rzecz powódek odszkodowanie 38 tys. 214 zł plus odsetki. Sąd I instancji uznał, że naruszone zostały granice swobody umów przez bank, zwłaszcza w zakresie klauzuli przeliczeniowej, przy wzroście kursy franka szwajcarskiego. I mimo spłat kredytu, zadłużenie powódek nie malało, lecz rosło.
W wyroku z 22 marca 2022 r. - Sąd Apelacyjny w Warszawie, na skutek apelacji banku, zmienił wyrok. Oddalił powództwo o zasądzenie odszkodowania 38 tys. zł, gdyż powódki zapoznały się z warunkami udzielenia kredytu. Sąd Apelacyjny orzekł też (w zakresie zarzutu zatrzymania) na rzecz banku od powódek zwrot 140 tys. 150 złotych.
Skarga kasacyjna banku i prawo zatrzymania
Bank złożył skargę kasacyjną, formalnie przyjętą w lutym 2024 r. Tymczasem w czerwcu zapadła ważna uchwała siedmiorga sędziów Izby Cywilnej o sygnaturze III CZP 31/23, która rozstrzygnęła zarzut zatrzymania. Według tej uchwały, prawo zatrzymania (art. 496 k.c.) nie przysługuje stronie, która może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony.
Jak wyjaśniała w wyroku z 30 października br. sędzia Joanna Misztal-Konecka, sądy dwóch instancji oceniły zapisy dotyczące przeliczenia kwoty kredytu i spłat na franki szwajcarskie jako abuzywne postanowienia umowne, które nie wiążą konsumenta. A ponadto stwierdziły, że po usunięciu tych klauzul umowa kredytu nie może dalej funkcjonować. A w konsekwencji – należy stwierdzić ich nieważność.
Skarga kasacyjna odnosiła się do kilku zagadnień m.in.:
- Kwalifikacji postanowień umownych, pozwalających bankowi na określenie kursu wymiany waluty jako abuzywnych,
- Niedopuszczalności zastąpienia tych klauzul innymi,
- Konsekwencji wyeliminowania niedozwolonych klauzul przeliczeniowych,
- Dopuszczalności powództwa o ustalenie,
- Konsekwencji zastosowania prawa zatrzymania.
W ocenie Sądu Najwyższego zarzuty te okazały się bezzasadne. Dlatego SN oddalił skargę banku i obciążył go kosztami procesu.
Ryzyko walutowe
- Żaden z sądów nie ustalił, aby w umowie kredytowej były zawarte odrębne zapisy dotyczące ryzyka walutowego i spreadu walutowego – powiedziała sędzia Misztal-Konecka. – Wyodrębnione w umowie klauzule, określające mechanizm ustalania kursu waluty na potrzeby wykonania umowy, są całościowe. Wbrew wywodom skargi, nie jest możliwe podzielenie tych klauzul na dozwolone ryzyka walutowego i niedozwolone klauzule spreadowe. Taki podział tworzyłby nową treść umowy między stronami – wyjaśniała sędzia sprawozdawca.
Sąd Najwyższy podkreślił, że już kilka lat temu sąd ten odrzucił pogląd, iż klauzule indeksacyjne nie stanowią postanowień należących do istoty umowy. Określenie wysokości wypłacanej kwoty i spłat odnosi się do głównych postanowień umownych, kształtuje je wprost mechanizm indeksacyjny. Te postanowienia mogą być kontrolowane, jeśli nie są jasne, tak jak mamy do czynienia w tej sprawie.
Ponadto SN wskazał, że postanowienia umowne w zakresie ustalania jednostronnie kursu walut pozostawiają pole do arbitralnego działania i są obarczone ryzykiem. Są sprzeczne z dobrymi obyczajami i interesem konsumenta - przypomniał SN.
Następnie sędzia sprawozdawca prezes Misztal-Konecka odniosła się do uchwały pełnego składu Izby Cywilnej o sygnaturze III CZP 25/22, którą obecny skład jest związany. Stanowi ona, że w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.
Co więcej - w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego, umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.
Wyrok Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 30 października 2024 r., sygnatura akt II CSKP 237/24
Cena promocyjna: 174.3 zł
Cena regularna: 249 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 186.74 zł
.
