Krytyka Polski za słabe gwarancje dla podejrzanych

W Polsce nie stosuje się właściwych gwarancji procesowych wobec osób podejrzanych, niejasne są kryteria przyznawania obrońcy z urzędu, nie ma kontroli nad decyzjami prokuratora o komunikacji podejrzanego z obrońcą. To tylko niektóre krytyczne opinie zawarte w publikacji "Efektywna obrona w sprawach karnych w Europie".

W dniach 24-25 czerwca 2010 r. odbyła się w Brukseli konferencja zorganizowana przez Open Society Justice Initiative, Uniwersytet w Maastricht, stowarzyszenie Justice oraz Uniwersytet West England, z okazji publikacji książki autorstwa prof. Ed Cape, Zaza Namoradze, prof. Roger Smith oraz prof. Taru Spronken, pt. „Effective Criminal Defence in Europe” (Efektywna obrona w sprawach karnych w Europie). Książka została wydana w wyniku trwających trzy lata badań przeprowadzonych przez autorów w wielu krajach Europy, mających na celu ustalenie jakie obowiązują standardy w zakresie realizacji prawa do obrony w postępowaniu karnym w poszczególnych krajach. Autorem raportu poświęconego Polsce była dr Małgorzata Wąsek-Wiaderek oraz Dorris de Vocht.
Autorzy publikacji wskazali na szereg negatywnych zjawisk w ustawodawstwie polskim oraz praktyce polskich organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości, m.in. brak właściwych gwarancji procesowych dla tzw. „osób podejrzanych” (w przeciwieństwie do osób będących „podejrzanymi”); nieefektywność pouczenia o prawach podejrzanego szczególnie w postępowaniach przygotowawczych; nieefektywność prawa do obrony formalnej, szczególnie na pierwszych etapach postępowania przygotowawczego; brak jasnych kryteriów przyznawania obrońcy z urzędu; brak możliwości sądowej kontroli decyzji prokuratora o kontroli komunikacji pomiędzy podejrzanym a obrońca przez pierwsze 14 dni od tymczasowego aresztowania.
Wyniki badań okazały się także ciekawe pod kątem przestrzegania standardów obrony w postępowaniu karnym w tzw. starych demokracjach europejskich, takich jak Anglia i Walia, Francja oraz Belgia. Standardy obrony w praktyce organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości tych państw okazały się pod wieloma względami niższe, niż w państwach Europy Środkowo-Wchodniej, takich jak Polska i Węgry.
W konferencji uczestniczyli działacze Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, adw. Mikołaj Pietrzak i Łukasz Bojarski.

Podsumowanie książki oraz zbiór rekomendacji są dostępne na stronie Open Society Justice Initiative pod adresem http://www.soros.org/initiatives/justice/focus/criminal_justice/articles_publications/publications/criminal-defence-europe-20100623/criminal-defence-europe-summary.pdf