Celem postępowania upadłościowego sensu largo jest równomierne zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Podstawowym skutkiem ogłoszenia upadłości jest zawieszenie postępowań sądowych oraz egzekucyjnych, dotyczących masy upadłości (art. 174 § 1 pkt.4 k.p.c. 145, 146 PUiN). Ogłoszenie upadłości nakłada na upadłego szeroko rozumiany obowiązek współpracy z syndykiem.
Istotne zmiany wprowadzone do przepisów postępowania upadłościowego wobec konsumenta w stosunku do tych, jakie obowiązują w postępowaniu przeciwko przedsiębiorcom to:
  • W porównaniu do przepisów o upadłości przedsiębiorcy nowa regulacja o upadłości konsumenckiej przewiduje, że tylko sam dłużnik (konsument) może złożyć wniosek o upadłość. Natomiast wierzyciele konsumenta nie mają możliwości złożenia wniosku o upadłość.
  • Wierzyciele konsumenta mają możliwość wszczęcia i przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego z masy upadłości jedynie w przypadku, gdy ich roszczenia powstały po prawomocnym ustaleniu planu spłaty wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu upadłościowym.
  • Ogłoszenie upadłości w stosunku do konsumenta nie będzie się wiązało z przekazaniem informacji o upadłości do biur informacji gospodarczych czy też z wpisaniem do rejestru dłużników niewypłacalnych. Postępowanie będzie prowadzone w oparciu o przepisy dotyczące likwidacji jego majątku. Ustawodawca zrezygnował bowiem w stosunku do konsumenta z możliwości prowadzenia postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu, a więc z tzw. upadłości układowej.
  • Sprzedaży majątku konsumenta dokonuje syndyk. Konsument może jednak samodzielne dokonać likwidacji masy upadłości, pod nadzorem syndyka, po złożeniu odpowiedniego wniosku. Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, z sumy uzyskanej ze sprzedaży tegoż lokalu, bądź domu konsumentowi zostanie wypłacona kwota odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy.
    • Sąd dokonuje ustalenia planu spłaty długów po sporządzeniu ostatecznego planu podziału masy upadłości oraz po opuszczeniu przez dłużnika lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego.
    • Plan spłaty obejmuje wszystkie zobowiązania upadłego, powstałe do dnia jego ustalenia. Jeżeli sprzedaż majątku konsumenta nie doprowadzi do całkowitego wykonania planu spłaty wierzycieli, sąd wyda postanowienie, w którym w odpowiednim zakresie zobowiąże konsumenta do spłaty niezaspokojonych wierzytelności w okresie nie dłuższym niż 5 lat, zaś w wyjątkowych wypadkach nawet w okresie 7 lat. Po upływie tego okresu pozostała niezaspokojona część zobowiązań zostanie umorzona, zaś kolejna możliwość zgłoszenia wniosku o upadłość powstanie po upływie 10 lat od wydania takiego postanowienia o umorzeniu.
    • W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli konsument nie może dokonywać zakupów na raty ani zakupów z odroczonym terminem płatności.

Nowe przepisy o upadłości konsumenckiej nie spełniają wszystkich oczekiwań, jakie pokładano na etapie prac nad wprowadzeniem nowelizacji ustawy o prawie upadłościowym i naprawczym. Z punktu widzenia konsumenta niewątpliwie korzystne jest rozwiązanie, przewidujące możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności za część długu w przypadku trudności w wykonaniu w całości nałożonego planu spłaty. Czas, jaki musi upłynąć, by część spłat została umorzona, jest jednak bardzo długi (5-7 lat).

Z punktu widzenia wierzycieli istotnym jest, iż zatwierdzenie planu spłaty będzie możliwe po opuszczeniu lokalu mieszkalnego, bądź domu jednorodzinnego przez dłużnika, co w sposób istotny przyspieszy potencjalną możliwość zbycia nieruchomości. W praktyce bowiem dość często zdarza się, że zachodzi konieczność przeprowadzenia dodatkowego postępowania sądowego o opróżnienie lokalu mieszkalnego.

Krzysztof Żyto, radca prawny, wspólnik
Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion&Żyto