ETS: jeśli czyn nie był osądzony, należy wydać ściganego

Sąd krajowy wydający europejski nakaz aresztowania jest uprawniony do stwierdzenia, że wcześniej wydane w jego porządku prawnym orzeczenie nie obejmuje tych samych czynów, których dotyczy nakaz - tak orzekł dziś Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Zdaniem Trybunału, organ sądowy, który zatrzymuje podejrzanego, zwykle nie może więc odmówić jego przekazania.

Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz. Urz. WE L 190 z 18.7.2002, s. 1) ma na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur wydawania osób między państwami członkowskimi poprzez zniesienie złożoności i niebezpieczeństwa przewlekania postępowania, jakie wiążą się z politycznymi i administracyjnymi procedurami ekstradycyjnymi, w drodze ustanowienia systemu swobodnego przepływu orzeczeń sądowych opartego na zasadzie wzajemnego zaufania. Mechanizm europejskiego nakazu aresztowania opiera się na wysokim stopniu zaufania w stosunkach między państwami członkowskimi. Jego wykonanie można zawiesić jedynie w przypadku poważnego i trwałego naruszenia przez jedno z państw członkowskich zasad określonych w Karcie praw podstawowych. Ponadto, jeżeli wykonujący nakaz organ sądowy uważa informacje przekazane przez wydające nakaz państwo członkowskie za niewystarczające do celów podjęcia decyzji o przekazaniu, występuje do organu, który wydał nakaz, o bezzwłoczne przekazanie informacji uzupełniających.

Gaetano Mantello został w skazany w 2005 r. przez sąd w Katanii we Włoszech za nielegalne posiadanie kokainy w celu dalszej sprzedaży. Następnie odbył karę pozbawienia wolności w rzeczywistym wymiarze 10 miesięcy i 20 dni.
W 2008 r. ten sam sąd wydał przeciwko niemu europejski nakaz aresztowania, w związku z udziałem w latach 2004-2005 w handlu środkami odurzającymi w ramach zorganizowanej grupy w kilku miastach włoskich oraz w Niemczech. Pod koniec 2008 r., powziąwszy na podstawie wpisu w systemie informacji Schengen (SIS) informację o nakazie aresztowania, organy niemieckie doprowadziły do zatrzymania G. Mantella. Sąd w Katanii – jako organ sądowy wydający nakaz – poinformował sąd apelacyjny w Niemczech, że orzeczenie z 2005 r. nie stoi na przeszkodzie wykonaniu nakazu.

Sąd w Niemczech zwrócił się jednak do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy może sprzeciwić się wykonaniu tego nakazu aresztowania na podstawie zasady ne bis in idem, ponieważ już w trakcie postępowania, które zakończyło się skazaniem G. Mantella za posiadanie kokainy, włoskie organy ścigania posiadały wystarczające dowody, by ścigać go za handel narkotykami w ramach zorganizowanej grupy. Organy te jednak nie przedstawiły sędziemu śledczemu posiadanych informacji i dowodów, ani nie wystąpiły w tym momencie o ściganie tych czynów, a to ze względu na dobro postępowania.

Zapytany po pierwsze o wykładnię pojęcia „te same czyny”, Trybunał stwierdził, że wykładnia przyjęta w orzecznictwie dotyczącym Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen pozostaje aktualna także w kontekście decyzji ramowej. Trybunał zauważył jednak, że wątpliwości sądu krajowego dotyczą w rzeczywistości raczej pojęcia „prawomocnego orzeczenia”. W tej sprawie pojawia się bowiem zagadnienie, czy okoliczność, że w chwili gdy zapadał wyrok dotyczący posiadania środków odurzających (w 2005 r.) włoskie organy ścigania dysponowały dowodami dotyczącymi udziału oskarżonego w organizacji przestępczej, lecz nie przedłożyły ich ocenie sądu włoskiego, uważając, że mogłoby to utrudnić prawidłowy przebieg postępowania, pozwala na uznanie, że istnieje już orzeczenie równoważne z prawomocnym orzeczeniem obejmującym czyny opisane w nakazie aresztowania.

Trybunał wskazał, że uważa się, że w stosunku do osoby poszukiwanej zapadło prawomocne orzeczenie obejmujące te same czyny, jeżeli w następstwie przeprowadzonego postępowania karnego prawo oskarżyciela publicznego do wniesienia oskarżenia ostatecznie wygasło. Ta „prawomocność” orzeczenia podlega ocenie zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego, w którym orzeczenie zostało wydane. W konsekwencji orzeczenie, które zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym wszczęto postępowanie karne przeciwko danej osobie, nie powoduje definitywnie wygaśnięcia prawa oskarżyciela publicznego do oskarżenia o określone czyny na poziomie krajowym, nie stwarza przeszkody procesowej uniemożliwiającej ewentualne wszczęcie lub prowadzenie postępowania o te same czyny w jednym z pozostałych państw członkowskich Unii.

Jeżeli organ sądowy wydający nakaz, w odpowiedzi na żądanie informacji przez organ sądowy wykonujący nakaz, wyraźnie stwierdzi – na podstawie swego prawa krajowego – że poprzednie orzeczenie wydane w jego porządku prawnym nie jest prawomocnym orzeczeniem obejmującym czyny wskazane w nakazie aresztowania, organ sądowy wykonujący nakaz co do zasady nie może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania.

Wyrok z 16 listopada 2010 r. w sprawie C-261/09 Gaetano Mantello.

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line