Ostatnie wystąpienie w tej sprawie prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej Jacka Treli było pokłosiem zajść, jakie miały miejsce 7 i 8 sierpnia br. na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Chodziło o zatrzymania osób manifestujących w związku ze sprawą aktywistki Margot, która usłyszała zarzuty i została aresztowana w związku z napaścią na kierowcę furgonetki propagującej treści anty-LGBT.
- Dokonane w ich trakcie przez policję zatrzymania podkreślają istotę i wagę prawa do obrony, którego elementem powinno być zagwarantowane prawo do pomocy prawnej dla każdego zatrzymanego na najwcześniejszym etapie czynności policyjnych - pisał wówczas do MS prezes Trela.
Czytaj: Dla służb adwokat to "przeszkadzacz" - nadal bariery w dostępie do obrony>>
Polskie przepisy wystarczające
Odpowiadając wiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski stwierdza, że polskie prawo odpowiada wymogom dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 z 26 października 2016 r. w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania.
- Informacja o pełnej implementacji dyrektywy, a więc o całkowitej zgodności prawa polskiego z jej przepisami, została przekazana Komisji Europejskiej zgodnie z wymogiem notyfikacji wynikającym z tego aktu prawnego. Komisja Europejska nie dostrzegła w systemie prawa polskiego żadnych ewentualnych luk w kwestiach objętych zakresem przedmiotowym ww. instrumentu - wskazuje.
Dodaje również, że jeśli chodzi o obecność obrońcy podczas czynności prowadzonych z udziałem osoby zatrzymanej, to dyrektywa nie reguluje kwestii obecności obrońcy w poszczególnych czynnościach procesowych. - Określa jedynie sytuacje, w których adwokat powinien zostać wyznaczony. W konsekwencji, nie można obowiązkowej obecności obrońcy wywodzić z przywołanej wyżej dyrektywy - pisze.
Czytaj:
Aresztowany powinien mieć stały kontakt z obrońcą - adwokatura proponuje zmiany>>Prawo do adwokata tylko dla zatrzymanych z dobrą pamięcią>>
Zmian MS nie przewiduje
Wiceminister informuje również, że Ministerstwo Sprawiedliwości nie przewiduje obecnie podjęcia prac legislacyjnych w zakresie nowelizacji art. 87 Kpk w celu zapewnienia obowiązkowej obecności pełnomocnika w czynnościach postępowania przygotowawczego, ani też zmiany art. 301 Kpk w celu zapewnienia obecności obrońcy podczas przesłuchania.
Czytaj w LEX: Grabowska-Moroz Barbara, Unijna dyrektywa o prawie dostępu do obrońcy – zadanie dla ustawodawcy, wyzwanie dla sądów >
- Jednocześnie wspomnieć należy o obowiązujących rozwiązaniach Kodeksu postępowania karnego, które zawierają obowiązek pouczenia osoby zatrzymanej o przysługujących jej prawach, w tym prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego (art. 244 par. 2 Kpk), a także przewidują niezwłoczny kontakt osoby zatrzymanej z adwokatem lub radcą prawnym (art. 245 Kpk). Właściwe stosowanie wspomnianych przepisów przez organy ścigania gwarantuje rzetelne postępowanie oraz pełną realizację prawa do obrony - dodaje.
Cena promocyjna: 80.09 zł
Cena regularna: 89 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Dostęp do prawnika utrudniony
W ocenie prawników bariery jednak są i to na tyle duże - że możliwość korzystania przez zatrzymanych z pomocy adwokata jest iluzoryczna. A to z kolei prosta droga - wskazują - do wymuszeń w zakresie zeznań, przyznania się do winy, czy w końcu do błędów popełnianych przez wymiar sprawiedliwości.
Czytaj w LEX: Steinborn Sławomir, Dostęp do obrońcy na wczesnym etapie postępowania karnego. Uwagi de lege lata i de lege ferenda >
Naczelna Rada Adwokacka, Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie i Helsińska Fundacja Praw Człowieka przygotowały nawet osiem postulatów dotyczących zmian w prawie i w podejściu służb, które mogłyby bariery w dostępie do adwokata zniwelować.
Chodziło m.in. o to by listy adwokatów były dostępne w każdym komisariacie i by zasadą było, że każdemu, przed pierwszym przesłuchaniem lub niezwłocznie po zatrzymaniu, należy zapewnić możliwość skontaktowania się z wybranym przez siebie adwokatem. - W komisariatach powinna znajdować się lista adwokatów, którzy byliby tzw. adwokatami z wyboru. Lista powinna być udostępniana każdej osobie zainteresowanej - wskazano w rekomendacjach.
Czytaj omówienie w LEX: Partyk Aleksandra, Obrońca z urzędu nie musi popierać wniosków skazanego >
Kolejną kwestią, którą postulowano, są dyżury adwokackie – pomoc prawna z urzędu. - Każdej osobie, wobec której zachodzi uzasadniona obawa występowania przesłanek tzw. obrony obligatoryjnej, należy zapewnić pomoc prawną z urzędu przed pierwszym przesłuchaniem lub niezwłocznie po zatrzymaniu. W tym celu należy stworzy system dyżurów adwokackich, a koszty pomocy prawnej z urzędu powinien ponosić Skarb Państwa - podnoszono.
Czytaj: Prawnik z urzędu już od zatrzymania - unijna dyrektywa obowiązuje, także w Polsce>>
Pouczenia są, ale ... nikt ich nie rozumie
To problem, który w dyskusji nad dostępem do adwokata pojawia się od zawsze. Eksperci wskazują, że pouczanie osób zatrzymanych o ich prawach jest iluzoryczne, bo pouczenia napisane są niezrozumiałym językiem, z podstawami prawnymi, których taka osoba po prostu nie zna. Prawnicy są zgodni, że funkcjonariusze np. policji powinni się też każdorazowo upewnić, czy pouczenie zostało zrozumiane, a jeżeli nie – powinni wytłumaczyć je ustnie osobie, względem której przeprowadzane są czynności.
Czytaj w LEX: Wąsek-Wiaderek Małgorzata, Dostęp do adwokata na wczesnym etapie postępowania karnego w prawie Unii Europejskiej >
Powinno być również - ich zdaniem - szczegółowo odnotowane zrzeczenie się dostępu do adwokata. - Musi być dokonane w sposób dobrowolny i jednoznaczny. Ponadto powinno zostać odnotowane w protokole wraz z opisem towarzyszących mu okoliczności. Funkcjonariusz powinien prostym i zrozumiałym językiem udzielić informacji o konsekwencjach takiego zrzeczenia oraz o możliwości jego odwołania na każdym etapie postępowania - wskazywali.
Kolejna kwestia to poufność. Wielokrotnie podnoszono, że obecnie w Polsce nie zapewnia się poufności w kontaktach z adwokatem czy radcą.
Czytaj w LEX: Tajemnica obrończa i adwokacka oraz radcy prawnego >
Prawnicy widzą też konieczność wprowadzenia rozwiązań umożliwiających skuteczną kontrolę sądową odmowy kontaktu z adwokatem. W ich ocenie już obecnie sądy mogłyby - np. rozpatrując zażalenia na zatrzymanie, uwzględniać czy zatrzymany miał dostęp do pomocy prawnika. Nie mają wątpliwości, że brak adwokata powinien być brany pod uwagę przy analizie dowodów z przesłuchania. Tu rozwiązaniem - jak podnoszą - mogłoby być wprowadzenie zakazu dowodowego.
Czytaj w LEX: Tarcza 4.0 – zmiany w procedurze karnej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
