Wyniki międzynarodowych badań porównawczych dotyczących wymiaru sprawiedliwości pozwalają skonstruować listę najistotniejszych wyzwań stojących przed reformatorami polskiego systemu sądowniczego. Obejmuje ona takie problemy jak:
a) przewlekłość postępowań sądowych ze szczególnym uwzględnieniem postępowań prowadzonych przez wydziały cywilne, KRS, wieczystoksięgowe i upadłościowe,
b) wysoki poziom sformalizowania procedur sądowych,
c) niski poziom zaufania obywateli do instytucji sprawiedliwości.
W kilku przypadkach perspektywa porównawcza przynosi rezultaty zaskakujące i pozwala krytycznie spojrzeć na utrwalone już w debacie publicznej poglądy na temat koniecznych zmian w wymiarze sprawiedliwości. Przykładowo badania CEPEJ pozwalają nabrać pewnego dystansu do rozpowszechnionej tezy o niedofinansowaniu polskiego sądownictwa, o konieczności kadrowego wzmocnienia sądów, w szczególności o pracowników merytorycznych czy też o niskich wynagrodzeniach sędziowskich. Z kolei badania DB oraz BEEPS wskazują, że postępowania sądowe w Polsce nie są nadmiernie kosztowne dla stron.
Nie ulega wątpliwości, że upływ dwóch dekad od zapoczątkowania demokracji, rządów prawa i zasad rynkowych powinien otworzyć pole do publicznej debaty na temat kompleksowej reformy wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Przedstawione tutaj badania i analizy nie mogą zostać w tej debacie pominięte, nawet jeśli mogą kwestionować pewne utrwalone poglądy na temat najważniejszych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Artykuł ukazał się w specjalnym dodatku do Monitora Prawniczego nr 3/2010 pt. „Perspektywy wymiaru sprawiedliwości”.