Zgodnie z nowelizacją ustawy o VAT, w ramach pakietu SLIM VAT 3, od 6 czerwca 2023 r., dodatkowe zobowiązanie w VAT nie wynosi już automatycznie 30 proc., 20 proc. i 15 proc. kwoty zaniżenia podatku. Organ może zmniejszyć wysokość sankcji, dostosowując ją do skali przewinienia podatnika.
Zmiana jest konsekwencją wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie Grupy Warzywnej (sygn. akt C-935/19). TSUE stwierdził, że art. 273 dyrektywy VAT i zasada proporcjonalności nie pozwalają na nakładanie na podatnika sankcji bez rozróżnienia przyczyn nieprawidłowości. Mimo iż TSUE nie zakwestionował samej sankcji, to zgodnie z orzeczeniem organy podatkowe muszą dostosować ich wysokość do okoliczności danej sprawy.
Zobacz również: Wysokość sankcji VAT będzie zależna od decyzji urzędnika >>
Nie można było w ogóle stosować sankcji
Tomasz Michalik, doradca podatkowy, partner w MDDP, zwraca uwagę, że od chwili opublikowania orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (7 czerwca 2021 r.) do momentu wejścia w życie zmiany przepisów ustawy o VAT (6 czerwca 2023 r.) upłynęły dwa lata. W tym czasie organy podatkowe stosowały przepisy niezgodne z prawem UE.
- Powstają wątpliwości, czy w okresie między publikacją wyroku TSUE a wejściem w życie zmienionych przepisów można było stosować sankcje VAT. Wydaje się, że w tym okresie organy podatkowe nie mogły w ogóle nakładać dodatkowego zobowiązania w VAT, ponieważ robiły to na podstawie przepisów zakwestionowanych przez TSUE. To oznacza, że podatnicy, na których nałożono sankcje w wysokości odpowiednio 30 proc., 20 proc., czy 15 proc. mają podstawy, by ubiegać się o zwrot zapłaconych sankcji – mówi Tomasz Michalik.
Zaznacza, że dotyczy to dodatkowych zobowiązań w VAT nałożonych przez organy podatkowe w sytuacji, gdy podatnik niebędący oszustem i niedziałający w złej wierze: zaniżył kwotę zobowiązania podatkowego, zawyżył kwotę podatku do zwrotu, bądź nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego. Nie dotyczy natomiast przypadków oszustw i nadużyć.
Zobacz procedurę w LEX: Ustalenie dodatkowego zobowiązania VAT >
Fiskus uwzględni skalę nieprawidłowości
Zgodnie z obowiązującymi od 6 czerwca zmianami w art. 112 b ustawy o VAT, organ podatkowy, ustalając wysokość dodatkowego zobowiązania, weźmie pod uwagę:
- okoliczności powstania nieprawidłowości;
- rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości;
- wagę i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości;
- kwotę stwierdzonych nieprawidłowości;
- działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia ich skutków.
Dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynosi co do zasady do 30 proc. kwoty zaniżenia zobowiązania (bądź zawyżenia zwrotu), gdy podatnik:
- zaniżył kwotę zobowiązania podatkowego,
- zawyżył kwotę podatku do zwrotu,
- nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego.
Sankcja ta może wynieść:
- do 20 proc. - gdy po zakończonej kontroli (podatkowej lub celno-skarbowej) podatnik złoży deklarację podatkową lub jej korektę, uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i do dnia złożenia korekty ureguluje to, co należy się fiskusowi (z odsetkami za zwłokę);
- do 15 proc. – gdy podatnik skoryguje swoje błędy po rozpoczęciu kontroli, ale przed jej zakończeniem.
Przed zmianą przepisy przewidywały "sztywne" sankcje w wysokości odpowiednio: 30 proc., 20 proc. i 15 proc., bez możliwości ich obniżenia.
Również do postępowań i kontroli wszczętych i niezakończonych przez 6 czerwca br. stosuje się przepisy w zmienionym brzmieniu, co wynika z art. 25 pakietu SLIM VAT.
Zobacz nagranie szkolenia: SLIM VAT 3 >
Okoliczności uzasadniające miarkowanie sankcji
Dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner w Kancelarii Ożóg Tomczykowski, wyjaśnia, w jakiej sytuacji podatnicy mają wystąpić z wnioskiem o nadpłatę.
- Polskie przepisy powinny zostać zmienione niezwłocznie po wydaniu wyroku TSUE. Jednak ustawodawca nie śpieszył się ze zmianą. Organy podatkowe przez wiele miesięcy pobierały sankcje w sposób niezgodny z prawem UE np. w sytuacji, gdy podatnik zaniżył kwotę zobowiązania podatkowego w wyniku odmiennej oceny prawnej przepisów. Podatnicy, którzy otrzymali decyzję o ustaleniu dodatkowego zobowiązania podatkowego, a występują w ich przypadku okoliczności uzasadniające miarkowanie sankcji, mogą wystąpić z wnioskiem o zwrot nienależnie zapłaconych sankcji, zwłaszcza w przypadku tych, którym została ona wymierzona po wyroku TSUE, a przed zmianą przepisów krajowych – mówi dr Jacek Matarewicz.
Czytaj w LEX: Dodatkowe (sankcyjne) zobowiązanie podatkowe na przykładach >
Sprawdź również książkę: VAT. Komentarz 2023 [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>
Sankcja 100 proc. dla oszustów
Miarkowanie sankcji nie dotyczy jednak podatników świadomie uczestniczących w oszustwie. Zgodnie z przepisami nowelizacji fiskus nadal będzie mógł nakładać 100-proc. sankcję, co umożliwia art. 112c ustawy o VAT. Tak jak dotychczas, sankcja będzie stosowana, gdy m.in. podatnik odliczył VAT z faktury wystawionej przez podmiot nieistniejący lub dokumentującej czynności niezgodne z rzeczywistością. Zmiana polega na tym, że dodatkowe zobowiązanie 100 proc. VAT będzie nakładane, gdy „nieprawidłowość była skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę”. To fiskus będzie musiał udowodnić, że przedsiębiorca działał w celu wyłudzenia VAT albo miał wiedzę o nieuczciwych zamiarach kontrahenta.
Czytaj w LEX: Pakiet SLIM VAT 3 >
Podobny problem dotyczy WNT
Eksperci wskazują, że podobny problem dotyczy innej zmiany wprowadzonej przez SLIM VAT 3, która wejdzie w życie 1 lipca. Rozliczenie VAT naliczonego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów nie będzie uzależnione od posiadania faktury dokumentującej tę transakcję. W rezultacie podatnik, który otrzyma fakturę w późniejszym terminie, będzie mógł wykazać VAT należny i naliczony w tym samym okresie rozliczeniowym.
Zmiana wynika z konieczności implementacji wyroku TSUE z 18 marca 2021 r. (sygn. C-895/19), który ocenił dotychczasowe polskie przepisy jako niezgodne z dyrektywą VAT. Również w tym przypadku od opublikowania wyroku do wprowadzenia zmiany upłynęły dwa lata.
Czytaj w LEX: Raport "Polskie sprawy podatkowe przed TSUE: rozstrzygnięcia, pełnomocnicy i kancelarie" >
Dotychczas warunkiem odliczenia podatku z tytułu WNT było otrzymanie przez podatnika faktury dokumentującej taką transakcję w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy. W przypadku niedotrzymania terminu, podatnik był obowiązany do pomniejszenia wcześniej odliczonego VAT o kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym upłynął ten termin. Efektem jest okresowe zwiększenie VAT do zapłaty – można bowiem ponownie odliczyć VAT z tytułu WNT w miesiącu otrzymania faktury. Podatnik ponosi jednak negatywne konsekwencje finansowe.
Czytaj w LEX: VAT 2023 - przewodnik po zmianach >
Czytaj w LEX: Skutki podatkowe odwołania stanu zagrożenia epidemicznego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
