Stanowisko takie wyraził także Naczelny Sąd Administracyjny, wydając w 30 listopada 2015 r. (I FSK 1292/14) wyrok, w którym stwierdził, iż zapłata przez kompensatę wyklucza prawo do przyspieszonego zwrotu, gdyż nie uwzględnia art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Zobacz: Przyspieszony zwrot VAT tylko dla zapłaty a nie potrącenia >>
Zasady przyspieszonego zwrotu
Standardowy termin zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym to 60 dni od dnia złożenia deklaracji VAT. Podatnik może jednak ubiegać się o zwrot w terminie 25 dni, o ile spełnione są określone warunki. Podstawowym warunkiem jest, aby kwota podatku naliczonego wynikała z faktur, które zostały przez podatnika w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W świetle tej ostatniej regulacji, dokonywanie płatności związanych z działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego, gdy drugą stroną transakcji jest również przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji przekracza równowartość 15.000 EUR.
Niejednolite stanowisko organów i sądów
Lektura przytoczonych przepisów od razu rodzi pytanie, czy jeśli podatnik zapłaci faktury wykazane we wniosku o zwrot, lecz nastąpi to w drodze kompensaty, spełnione są przesłanki do przyspieszonego zwrotu podatku. Kwestia jest o tyle istotna, że kompensaty stanowią często spotykaną metodę rozliczeń, w szczególności w dużych grupach kapitałowych. Organy podatkowe prezentowały dotychczas dość niejednolite podejście w tej kwestii. Przeważały jednak pozytywne interpretacje (np. Interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 9 sierpnia 2010 r., ILPP1/443-565/10-2/BD oraz Izby Skarbowej w Warszawie z 3 czerwca 2009 r., IPPP1-443-236/09-4/JL). Były one uzasadnione tym, że faktury pokryte przez kompensatę niewątpliwe należy uznać za zapłacone w dopuszczalny prawem sposób, a to fakt zapłaty jest głównym wymogiem uzyskania przyspieszonego zwrotu. Powoływano się także na argument, że odmowa dokonania zwrotu w takiej sytuacji naruszałaby zasadę neutralności podatku VAT. Oznaczałoby to również, że podatnicy, stosujący efektywne metody zarządzania gotówką są karani przez ustawodawcę.
Także orzecznictwo było przez dłuższy czas pozytywne dla podatników (np. wyrok NSA z 2 czerwca 2011 r., sygn. I FSK 1075/10; wyrok WSA w Warszawie z 15 kwietnia 2014 r., sygn. III SA/Wa 2374/13). Ostatnio jednak NSA zmienił zdanie. W wyroku z 30 listopada 2015 r. NSA stwierdził, że ustawodawca celowo wyłączył możliwość uzyskania szybszego zwrotu, jeśli faktury są płacone drogą kompensaty.
Argumenty za brakiem możliwości przyspieszonego zwrotu
Zdaniem NSA, za takim stanowiskiem przemawia dosłowne brzmienie przepisu, nakazującego uwzględnienie art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zdaniem sądu zwrot w terminie 25-dniowym stanowi udogodnienie dla podatników będące wyjątkiem od ogólnego terminu 60-dniowego. Uznał jednocześnie, że wykładnia wyjątków nie może być rozszerzająca, więc mogą być stosowane pod warunkiem spełnienia przesłanek wskazanych w przepisie, a zatem pod warunkiem dokonania zapłaty za pośrednictwem przelewu, jeśli kwota przekracza równowartość 15.000 EUR. Zdaniem NSA, celem przepisu było zadbanie nie tylko o to, by sprzedawca otrzymał zapłatę, ale także o to, aby organ podatkowy miał możliwość dokonania kontroli zasadności zwrotu poprzez weryfikację, że do zapłaty faktycznie doszło. W opinii sądu, ustawodawca w sposób zamierzony wyeliminował kompensaty z możliwości skorzystania z prawa do wcześniejszego zwrotu. Kompensata zobowiązań czy stosowanie potrącenia nie gwarantują bowiem przejrzystości, która umożliwia szybkie zweryfikowanie przez organ zasadności zwrotu. Sąd stwierdził również, że jego zdaniem powyższa wykładnia nie narusza zasady neutralności podatku VAT, gdyż podatnik niespełniający przesłanek do zwrotu przyspieszonego otrzyma zwrot podatku w terminie 60-dniowym. Na przeszkodzie temu przepisowi nie stoi również zdaniem sądu prawo wspólnotowe.
Rzeczywistość gospodarcza
Powstaje pytanie, czy powyższa wykładnia nie stanowi nadmiernego fiskalizmu. Należności mogą być płacone w każdy dopuszczany prawem sposób, w tym poprzez potrącenie czy kompensatę. Konieczność stosowania art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczy wyłącznie płatności w formie pieniężnej. Dokonanie kompensaty nie narusza zatem tego artykułu i nie powinno stanowić przesłanki do odmowy przyspieszonego zwrotu. Argument dotyczący czasu potrzebnego na weryfikację zasadności zwrotu przez organ podatkowy także trudno podzielić. Podatnik, na żądanie organu podatkowego, powinien być gotowy dostarczyć zarówno potwierdzenia przelewów, jak i dokumenty potwierdzające fakt dokonania kompensaty. Nie ma to zatem większego wpływu na czas dokonywania weryfikacji, choć zgadza się, że wymaga to nieco więcej wysiłku w weryfikowaniu tych dokumentów.
Należy liczyć się z tym, że po listopadowym wyroku NSA organy podatkowe tym chętniej będą odmawiać przyspieszonego zwrotu podatnikom stosującym kompensaty. Rozwiązaniem tego problemu mogłoby być znowelizowanie treści przepisu tak, by nie pozostawiał on wątpliwości, że uregulowanie należności może nastąpić także w inny sposób, niż poprzez zapłatę.
Michał Wilk
doradca podatkowy w kancelarii KSP Legal & Tax Advice w Katowicach
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
VAT w systemie rachunkowości przedsiębiorstwa. Pytania i odpowiedzi
|