Zasady poboru zaliczek na podatek dochodowy omawia komentarz Artur Kowalskiego zamieszczony w Vademecum Głównego Księgowego

Podatki 2018. Wpłaty zaliczek na PIT i CIT na nowych zasadach  >>

1. Wprowadzenie

Zasady poboru zaliczek zostały uregulowane w rozdziale 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej u.p.d.o.f. Ponadto, w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1316 z późn. zm.) znowelizowano zasady odprowadzania zaliczek, które mają obowiązywać od 2012 r.
Nowelizacje przepisów u.p.d.o.f., jakie miały miejsce w 2010 r., zasadniczo nie zmieniły zasad opłacania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

2. Podmioty zobowiązane do obliczania zaliczek

Do opłacania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych są zobowiązani podatnicy bezpośrednio albo też za pośrednictwem płatnika.
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu –zob. art. 7 § 1 Ordynacji podatkowej – dalej o.p.
Płatnikiem jest natomiast osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (art. 8 o.p.).

Zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych opłacane są za pośrednictwem płatników w sytuacji uzyskiwania dochodów wypłacanych:

  • 1) przez zakład pracy w związku z wypłatą wynagrodzenia ze stosunku pracy (art. 32 u.p.d.o.f.);
  • 2) przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz inne spółdzielnie zajmujące się produkcją rolną w związku z dokonywaniem wypłat członkom spółdzielni i ich domownikom (art. 33 u.p.d.o.f.);
  • 3) przez organy rentowe w związku z wypłacanymi świadczeniami (art. 34 u.p.d.o.f.);
  • 4) przez komorników od wypłacanych za zakład pracy wynagrodzeń dla pracowników (art. 42e ust. 1 u.p.d.o.f.);
  • 5) przez innych płatników, tj.:
    • a) osoby prawne i ich jednostki organizacyjne, które dokonują wypłaty emerytur i rent z zagranicy (art. 35 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f.),
    • b) jednostki organizacyjne uczelni, placówki naukowe, zakłady pracy oraz inne jednostki organizacyjne (art. 35 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f.),
    • c) organy zatrudnienia (art. 35 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.),
    • d) wojewódzkie urzędy pracy– od świadczeń wypłacanych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 35 ust. 1 pkt 3a u.p.d.o.f.),
    • e) areszty śledcze oraz zakłady karne (art. 35 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f.),
    • f) spółdzielnie (art. 35 ust. 1 pkt 5 u.p.d.o.f.),
    • g) oddziały Wojskowej Agencji Mieszkaniowej – centrum integracji społecznej (art. 35 ust. 1 pkt 6 u.p.d.o.f.),
    • h) podmiot przyjmujący na praktykę absolwencką – od świadczeń pieniężnych wypłacanych z tytułu odbywania praktyk absolwenckich, o których mowa w ustawie o praktykach absolwenckich (art. 35 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f.).

Podatki 2018. Wpłaty zaliczek na PIT i CIT na nowych zasadach >>

Art. 28 § 1 o.p. przewiduje, iż płatnikom pobierającym i odprowadzającym zaliczki przysługuje zryczałtowane wynagrodzenie z tytułu terminowego wpłacania podatków na rzecz budżetu państwa. Wysokość wynagrodzenia została ustalona w § 1 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 24 grudnia 2002 r. w sprawie wynagrodzenia płatników i inkasentów pobierających podatki na rzecz budżetu państwa (Dz. U. Nr 240, poz. 2065) i wynosi 0,3 proc. kwoty podatków pobranych przez płatników na rzecz budżetu państwa – potrącane z kwoty podatków pobranych przez płatnika.
Wynagrodzenie z tytułu poboru podatków stanowiących dochody gminy (powiatu, województwa) może ustalić rada gminy (powiatu), sejmik województwa

Obowiązek opłacania w ciągu roku zaliczek na podatek może ciążyć bezpośrednio na podatnikach:

  1. uzyskujących dochody od płatników wymienionych wyżej w pkt 2 ppkt 1–3 i 5, jeżeli osiągają również inne dochody, od których płatnicy nie mają obowiązku poboru zaliczek na podatek,
  2. osiągających dochody z działów specjalnych produkcji rolnej,
  3. osiągających dochody z działalności gospodarczej,
  4. osiągających dochody z najmu i dzierżawy,
  5. osiągających dochody bez pośrednictwa płatników ze stosunku pracy z zagranicy,
  6. osiągających dochody bez pośrednictwa płatników z emerytury i renty z zagranicy.

Ponadto obowiązek opłacania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych powstaje w związku z wypłacaniem przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłat świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4–9 i art. 18 u.p.d.o.f., osobom posiadającym nieograniczony obowiązek podatkowy. Osoby te są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki na podatek dochodowy.
Podatnik jest jednak zobowiązany sam wpłacić zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4 i 6–9 u.p.d.o.f., jeżeli otrzymuje te należności bez pośrednictwa płatników.

3. Zasady ustalania wysokości zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych przez płatników

Podstawowe zasady ustalania wysokości zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych do opłacania, których są zobowiązani płatnicy składek zostały uregulowane w art. 32 ust. 1–1c u.p.d.o.f.

Zaliczki za miesiące od stycznia do grudnia wynoszą, co do zasady:

  • za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali – 18 proc dochodu uzyskanego w danym miesiącu;
  • za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali – 32 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Jeżeli jednak podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem bądź jako osoba samotnie wychowująca dziecko (art. 6 ust. 4 u.p.d.o.f.), a za rok podatkowy przewidywane, określone w oświadczeniu:

  • dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej;
  • dochody podatnika przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali, a odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów z wyjątkiem renty rodzinnej lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Płatnicy, którym podatnik złożył powyższe oświadczenie, pobierają zaliczki obliczone w ten sposób począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie. W razie jednak faktycznej zmiany stanu upoważniającego do obniżki zaliczek lub utraty możliwości do opodatkowania dochodów zgodnie z art. 6 u.p.d.o.f., podatnik jest zobowiązany poinformować o tym płatnika. W tym przypadku od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżki zaliczek, zaliczki są pobierane według ogólnych zasad.

Dodać należy, iż od 1 stycznia 2011 r. zmieniła się definicja osób samotnie wychowującej dziecko. Obecnie prawo do skorzystania z ulgi przysługuje rodzicowi lub opiekunowi prawnemu, podlegającemu obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 u.p.d.o.f., będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci.
Trzeba jeszcze pamiętać o regulacjach zawartych w art. 41a i art. 41b u.p.d.o.f. Zgodnie z art. 41a u.p.d.o.f., płatnicy odprowadzający zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych za podatnika, na wniosek podatnika obliczają i pobierają w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy, stosując zamiast najniższej stawki określonej w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, wyższą stawkę podatkową określoną w tej skali.

Jak natomiast stanowi art. 41b u.p.d.o.f., jeżeli podatnik dokonał zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, przy ustalaniu wysokości podatku (zaliczek) płatnicy odejmują od dochodu kwotę dokonanych zwrotów, łącznie z pobranym podatkiem (zaliczką).
Przedstawione zasady ustalania wysokości zaliczek dotyczą wszystkich płatników odprowadzających zaliczki na podatek dochodowy za podatnika.

W zależności jednak od rodzaju płatnika istnieje szereg szczególnych zasad związanych z zasadami obliczania zaliczek.

3.1. Zakład pracy jako płatnik zaliczek na podatek

W art. 32 ust. 2 u.p.d.o.f. doprecyzowano zasady ustalania wysokości dochodu ze stosunku pracy będącego podstawa obliczenia zaliczek, w tym zasady rozliczania świadczeń nieodpłatnych i częściowo odpłatnych. Dochodem pracownika będącego podstawą do obliczenia zaliczki są uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 u.p.d.o.f. oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 lub 3 u.p.d.o.f. (pracownik musi jednak złożyć oświadczenie o spełnieniu określonych warunków) oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b) lub pkt 2a u.p.d.o.f.

Zaliczki obliczone w sposób określony w art. 32 ust. 1–1c u.p.d.o.f. podlegają również pomniejszeniu o:

  • 1) kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, jeżeli pracownik przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym złoży zakładowi pracy oświadczenie według ustalonego wzoru, w którym stwierdzi, że:
    • a) nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika,
    • b) nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
    • c) nie osiąga dochodów, od których jest obowiązany opłacać zaliczki na podstawie art. 44 ust. 3 u.p.d.o.f.,
    • d) nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
    • e) ten zakład pracy jest właściwy do stosowania tego zmniejszenia.

Jeżeli stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego w latach poprzednich nie uległ zmianie, oświadczenia w danym roku podatkowym nie składa się. W przypadku natomiast gdy podatnik powiadomił zakład pracy o zmianach stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia, zaliczki nie pomniejsza o kwotę ulgi.

  • 2) kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b, pobranej w tym miesiącu przez zakład pracy ze środków podatnika.

Zakład pracy nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych przez pracownika z pracy wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pod warunkiem że dochody te podlegają lub będą podlegać opodatkowaniu poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Na wniosek podatnika zakład pracy pobiera jednak zaliczki na podatek dochodowy według powyższych zasad z uwzględnieniem art. 27 ust. 9 i 9a u.p.d.o.f.

3.2. Komornik i inny podmiot niebędący następcą prawnym zakładu pracy jako płatnik zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych

Zgodnie z art. 42e ust. 1 u.p.d.o.f., w przypadku gdy za zakład pracy wypłaty świadczeń określonych w art. 12 dokonuje komornik sądowy lub podmiot niebędący następcą prawnym zakładu pracy, przejmujący jego zobowiązania wynikające ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, jest on obowiązany, jako płatnik, do poboru zaliczki na podatek, stosując do wypłacanych świadczeń najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.
Przy obliczaniu zaliczki uwzględnia się:

  • koszty uzyskania przychodu w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 u.p.d.o.f. oraz
  • składki na ubezpieczenie społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b) u.p.d.o.f., potrącone w danym miesiącu, zgodnie z odrębnymi przepisami.

Zaliczkę obliczoną w powyższy sposób zmniejsza się o kwotę wolną od podatku oraz o składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b, pobranej w danym miesiącu ze środków podatnika.

3.3. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz inne spółdzielnie zajmujące się produkcją rolną jako płatnicy zaliczek

Odwołując się do zasad rozliczania zaliczek na podatek w sposób określony w art. 32 ust. 1–1c u.p.d.o.f., ustawodawca wskazuje, iż dla obliczenia zaliczek od wypłat z tytułu dniówek obrachunkowych do opodatkowania przyjmuje się ich część ustaloną w takim stosunku procentowym, w jakim pozostawał w roku poprzedzającym rok podatkowy udział dochodu zwolnionego od podatku dochodowego od osób prawnych, na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w ogólnej kwocie wypłat z tytułu dniówek obrachunkowych, pomniejszoną o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b) u.p.d.o.f., obliczonych od przychodu podlegającego opodatkowaniu. Jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy nie wystąpił dochód określony w zdaniu poprzednim, płatnicy, o których mowa ust. 1, nie potrącają w roku podatkowym zaliczek na podatek dochodowy.
Zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych zmniejsza się również o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b, pobranej w tym miesiącu przez spółdzielnię ze środków podatnika.

3.4. Organy rentowe jako płatnicy składek

Organy rentowe pobierają zaliczki za miesiące od stycznia do grudnia, ustalając ich wysokość w sposób określony w art. 32 ust. 1–1c u.p.d.o.f., odejmując kwotę wolną od podatku. Na wniosek podatnika organ rentowy oblicza i pobiera zaliczki na podatek dochodowy w ciągu roku bez pomniejszania o kwotę wolną od podatku, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym został złożony wniosek. Zaliczkę zmniejsza się również o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b, pobranej w tym miesiącu przez organ rentowy ze środków podatnika.

Podatki 2018. Wpłaty zaliczek na PIT i CIT na nowych zasadach >>

Komentarz pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego

Powołane akty prawne:

  • Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361)
  • Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 749)

Czytaj także:

MG proponuje uproszczenia w rozliczaniu zaliczek

Nie ma przychodu należnego, nie ma zaliczek w ciągu roku

Stratę za poprzedni rok można rozliczyć w bieżących zaliczkach na podatek

Dowiedz się więcej z książki
PIT. Komentarz
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł