WSA: Zaległość podatkowa przedawniła się, ale hipoteki wykreślić nie można

Fiskus nie zgodzi się na wykreślenie hipoteki przymusowej, gdy zaległość podatkowa wprawdzie się przedawniła, ale nie wygasła. Stanowisko organu jest przy tym ostateczne i nie można go zaskarżyć. Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi.

W 2017 r. podatnik zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego o wyrażenie zgody na wykreślenie hipoteki przymusowej z księgi wieczystej. Ten odmówił i wyjaśnił, że hipoteka została wpisana na zabezpieczenie zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2000 r., oraz w podatku od towarów i usług za kilka miesięcy 2000 r. Zaległość ta wprawdzie się przedawniła, ale dzięki wpisowi hipoteki cały czas istnieje możliwość wyegzekwowania jej z obciążonej nieruchomości (art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej). Dopóki podatnik nie ureguluje długu wpis hipoteki będzie zatem konieczny.

Niedopuszczalne zażalenie

W zażaleniu do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej pełnomocnik podatnika wniósł o uchylenie tego rozstrzygnięcia. Zarzucił organowi iż ten nie wyraził swojego stanowiska w formie postanowienia, a tylko w zwykłym piśmie. Ponadto, okoliczności sprawy powinny skłonić naczelnika US do wyrażenia zgody o którą wnosił podatnik.

Organ odwoławczy stwierdził jednak niedopuszczalność zażalenia. Podkreślił, że sprawy z zakresu wpisu i wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej należą do właściwości sądów wieczystoksięgowych i dlatego mają cywilny charakter. Nawet gdy, tak jak w tej sprawie - hipoteka zabezpiecza zobowiązania podatkowe, nie staje się przez to sprawą z zakresu administracji publicznej. Organ podatkowy nie musi zakończyć sprawy (zająć stanowisko) wydaniem decyzji lub innego aktu administracyjnego. Zaskarżone pismo naczelnika ma zatem charakter czynności cywilnoprawnej, a jako takie, nie może być zaskarżone (art. 236 § 1 Ordynacji podatkowej).

Decyzji o odmowie się nie wydaje

Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę. Podkreślił, że zarówno w sprawie wpisu hipoteki przymusowej, na zabezpieczenie zaległości podatkowych, jak i jej wykreślenia, toczy się postępowanie sądowe, a nie podatkowe. Naczelnik US jest wówczas tylko stroną tego postępowania. W razie wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wierzyciel (organ podatkowy) powinien dokonać wszelkich czynności, aby umożliwić wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej (art. 94 i art. 100 ustawy o księgach). Chodzi przede wszystkim o wyrażenie zgody na wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej. Bezpodstawna odmowa może skończyć się dla organu procesem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w którym również wystąpi jako strona postępowania pozbawiona atrybutów władczych. Tym samym nie ma podstawy, by organ wyraził zgodę na wykreślenie hipoteki, gdy zabezpieczona wierzytelność wprawdzie się przedawniła, ale nie wygasła.

Stanowisko organów podatkowych, iż zgoda lub odmowa wykreślenia hipoteki nie wymaga od organu podatkowego wydania decyzji, czy też innego aktu administracyjnego było zatem prawidłowe. To oznacza, że nie można się na nią zaskarżyć.

Fiskus uwzględni przedawnienie

Sąd dodał, że upływ terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego fiskus weźmie pod uwagę w trakcie postępowania podatkowego dotyczącego określenia wysokości zaległości podatkowej, ewentualnie w postępowaniu egzekucyjnym - jako zarzut w sprawie prowadzenia tego postępowania lub umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 33 § 1 pkt 1 i 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a.).

Wyrok WSA w Łodzi z dnia 22.05.2018 r. III SA/Łd 231/18.