W jaki sposób podatnik powinien obciążyć producenta opłatą umowną związaną z pokryciem strat wynikających z uszkodzenia towaru w czasie transportu i magazynowania?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego KsięgowegoPodatnik współpracuje z pewną firmą sprzedając jej produkty. W umowie mają punkt, który pozwala podatnikowi obciążyć producenta opłatą w wysokości 0,1% kwoty zakupionych u nich produktów netto z tytułu ubytków od magazynowania i sprzedaży. Obciążenie to ma pokryć straty wynikające z uszkodzeń towaru w czasie magazynowania, transportu czy przeterminowania się towaru już u podatnika. W żaden sposób kwota ta nie jest rozliczana jest to zryczałtowana opłata bez względu na faktyczne straty.W jaki sposób podatnik powinien obciążyć producenta powyższą opłatą? Notą obciążeniową czy też fakturą VAT? Czy opłatę taką należy traktować jak odszkodowanie czy może premię od zakupu?

Odpowiedź:
Czynności, z tytułu których Podatnik otrzymał środki pieniężne – stanowiące odszkodowanie – nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji, otrzymanego odszkodowania, Podatnik nie powinien dokumentować fakturą, lecz powinien wystawić w tym zakresie inny dokument obciążający kontrahenta, np. notę księgową.
Uzasadnienie:
Jeśli – jak wynika z treści pytania – mamy do czynienia z pokryciem strat wynikających z uszkodzeń towaru, to w pewnym sensie sytuację tę można odnieść do odszkodowania, które ze swojej istoty polega właśnie na świadczeniu, jakie należy się poszkodowanemu za wyrządzenie szkody.
W myśl postanowień art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) – dalej k.c. – dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Co istotne, przepis art. 483 § 1 k.c. stanowi, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
Przepis art. 483 k.c. jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Kara umowna ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego. Zapłata kary umownej nie jest związana również z zobowiązaniem otrzymującego zapłatę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Kara umowna ma w tym wypadku charakter odszkodowawczy. Co do zasady, kara umowna jest rodzajem sankcji cywilnoprawnej zastrzeżonej na wypadek szkód powstałych w wyniku niewłaściwego wykonania umowy. W przypadku kar umownych, które Kodeks cywilny definiuje jako zastrzeżenie naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, zadośćuczynienie następuje poprzez zapłatę określonej sumy i w związku z powyższym takie wynagrodzenie nie zawiera ekwiwalentności w postaci świadczenia.
Analiza stanu faktycznego oraz treści powołanych przepisów prawa prowadzi do stwierdzenia, że w opisanym przypadku firma nie wykonała na rzecz Podatnika żadnych czynności, zatem zapłata przez nią określonej kwoty wynikającej z umowy, nie stanowiło ekwiwalentu za dostawę towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.p.t.u., czy świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 u.p.t.u. Tym samym czynności, z tytułu których Podatnik otrzymał środki pieniężne – stanowiące odszkodowanie – nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji, otrzymanego odszkodowania, Podatnik nie powinien dokumentować fakturą, lecz powinien wystawić w tym zakresie inny dokument obciążający kontrahenta, np. notę księgową (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, ITPP2/443-1375/13/AK z 4 marca 2014 r.).

Mariusz Jabłoński, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego
Odpowiedzi udzielono 13.04.2015 r.