Unikanie opodatkowania: prawo nie może działać wstecz

Podczas prac nad Ordynacją podatkową posłowie podkomisji do monitorowania systemu podatkowego przyjęli poprawkę, zgodnie z którą przepisy wprowadzające klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania będą mieć zastosowanie do korzyści podatkowych uzyskanych po dniu wejścia w życie ustawy, a nie do czynności dokonanych po tym dniu.

Ten przepis budzi wątpliwości - uważa Rada Podatkowa Konfederacji Lewiatan.

- Zaproponowany przepis nie daje gwarancji nienaruszenia zasady niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit). Zasada ta jest elementem zasad poprawnej legislacji, przejawiających się tym, że nie można stanowić norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowe prawo do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie. To oznacza, że klauzula znajdzie zastosowanie do skutków podatkowych wynikających z transakcji dokonanych przed jej uchwaleniem - mówi Przemysław Pruszyński, doradca podatkowy, sekretarz Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan.

W ocenie Sądu Najwyższego stosowanie przepisów nowej ustawy do skutków stosunku prawnego, który powstał pod rządami dawnej ustawy nie jest sprzeczne (co często jest podnoszone) z zasadą lex retro non agit. Jest to, tzw. retrospektywność (a nie retroaktywność ustawy), która jest powszechnie przyjmowana, gdy chodzi o zasadę bezpośredniego działania nowej ustawy w odniesieniu do stosunków prawnych o charakterze ciągłym.

Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy, przewodniczący Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan zwraca uwagę, że w wielu przypadkach mamy do czynienia z czynnościami jednorazowymi dokonanymi w przeszłości (które nie mają charakteru ciągłego i nie trwają pod rządami nowych przepisów), a których skutki podatkowe rozciągają się w przyszłości. Przykładem może być aktualizacja wartości rynkowej nieruchomości w ramach transakcji legalnych, co potwierdziły sądy administracyjne, które były dokonane przed 2010 r., a będą wywoływać skutki podatkowe także w przyszłości w ramach amortyzacji (nawet przez 40 lat do 2050 r.). Sam odpis amortyzacyjny nie jest stosunkiem prawnym, który nadal trwa pod rządami zmienionych przepisów (retrospektywne działanie prawa), bowiem samo nabycie nieruchomości nastąpiło przed wejściem w życie tej ustawy i kwestionowanie skutków podatkowych występujących dziś i wynikających z tego nabycia byłoby działaniem retroaktywnym.

- Proponujemy przywrócenie zapisu, zgodnie z którym klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, będzie mieć zastosowanie do czynności prawnych dokonanych wyłącznie po dniu jej wejścia w życie - dodaje Andrzej Nikończyk.

Ponadto w ocenie Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan niewystarczające jest zaproponowane vacatio legis. Powinno ono wynosić co najmniej 6 miesięcy, tak aby umożliwić firmom nie tylko zapoznanie, ale także przygotowanie się do obowiązywania nowych przepisów.