W którym momencie przy obrocie bitcoinami może pojawić się podatek VAT? Na pewno przy zasadniczym użyciu bitcoina, tj. do celów zapłaty tym środkiem za towary i usługi. Przykładowo, kupujemy w kawiarni małą czarną i płacimy za nią bitcoinami. Jeśli zapłacilibyśmy za kawę „zwykłymi” pieniędzmi, w kwocie, którą uiszczamy na pewno będzie podatek VAT. Jak jest w przypadku zapłaty bitcoinami? Kolejna sprawa - bitcoin jako środek inwestycyjny. Kupujemy i sprzedajemy bitcoiny na giełdzie, czy te transakcje podlegają VAT?

Aby przeprowadzić analizę należy rozpocząć od przeglądu opodatkowania podatkiem VAT obrotu bitcoinami w Europie oraz w innych rejonach świata. Podatek VAT jest podatkiem zharmonizowanym na poziomie Unii Europejskiej, co oznacza, że przepisy związane z wprowadzeniem norm tego podatku obrotowego powinny być w miarę jednolicie stosowane we wszystkich krajach członkowskich. Dlaczego w miarę? Ponieważ każdy kraj może inaczej interpretować przepisy prawa podatkowego związanego z VAT, co więcej, każdy z krajów członkowskich ma pełną możliwość dostosowania przepisów unijnych do swoich indywidualnych warunków społecznych i gospodarczych. Mimo wszystko, obrót wirtualną walutą powinien być poddany takiej samej klasyfikacji przepisów prawa podatkowego VAT w Unii Europejskiej. Powinien, ponieważ na razie jest to zupełne novum, nie tylko w obszarze przepisów prawa podatkowego, ale i ogólnie – nie ma jednolitej kwalifikacji prawnej bitcoinów. Tym samym, dopóki nie ma ogólnych wytycznych co do istoty bitcoina w Europie, ale również i poza nią, pojawiają się sygnały ze strony organów podatkowych, ministerstw finansów itp., wskazujące, jak traktować bitcoin pod względem podatkowym. Poniżej przedstawimy przegląd, jak bitcoin traktowany jest w świetle prawa związanego z podatkiem VAT na świecie.

VAT a obrót bitcoinami na świecie

W Wielkiej Brytanii bitcoin został zakwalifikowany jako voucher. Zgodnie z brytyjskimi przepisami vouchery podlegają podatkowi VAT, zatem wymiana bitcoinów na realną walutę będzie opodatkowana tym podatkiem. Dopiero po spotkaniu z przedstawicielami organizacji specjalizujących się w bitcoin (BitPrice, Bittylicious, Sheridans law firm), angielskie HMRC najprawdopodobniej (gdyż nic nie zostało oficjalnie powiedziane) stwierdziło, że bitcoiny nie spełniają jednak wymogów bycia voucherami co nie oznacza jednak, że bitcoin nie będzie podlegał VAT. HMRC ma wydać interpretację prawną w tej sprawie.

Szwedzkie władze podatkowe w interpretacji wydanej na rzecz pewnego obywatela Szwecji stwierdziły, że bitcoin nie stanowi waluty, jest natomiast usługą elektroniczną. Jako usługa elektroniczna może być elementem barteru. I oczywiście podlega podatkowi VAT. Sprawa trafiła do sądu szwedzkiego, który stwierdził, że skoro bitcoinem można dokonywać zakupów towarów i usług, to stanowi on walutę, która nie podlega podatkowi VAT. Uznanie bitcoina za legalną walutę rozważa również parlament Szwecji. Jeśli tak się stanie, bitcoin nie będzie podlegał podatkowi VAT.

W Norwegii natomiast określono, że bitcoin nie jest walutą. W prawodawstwie norweskim występuje wprawdzie mnóstwo przepisów, które zwalniają z VAT usługi finansowe lub zyski kapitałowe, jednak zdaniem norweskiej administracji, żadne z tych wyjątków nie dotyczy obrotu bitcoinami. A to głównie z tego względu, że przepisy te były uchwalone znacznie wcześniej, niż powstał system tworzący bitcoin. Norwegia skłania się do uznania bitcoinów za usługę elektroniczną, która podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W Niemczech – jako w pierwszym kraju na świecie – uznano bitcoin jako walutę i prywatne pieniądze. W stosunku do opodatkowania podatkiem dochodowym zostały określone dość jasne wytyczne. Nie ma jednak wytycznych co do opodatkowania podatkiem VAT. Na wniosek niemieckiego polityka Ministerstwo Finansów wydało interpretację, w której określiło, że obrót bitcoinami nie podlega podatkowi VAT.

Opodatkowanie bitcoin jest również poruszane w Indiach. Na konferencji zorganizowanej przez Bitcoins Alliance India, która skupia prawników oraz przedsiębiorców specjalizujących się w obrocie bitcoinami, stwierdzono, że zapłata bitcoinami za towary ma charakter wymiany barterowej. W takim przypadku nie powinien wystąpić indyjski podatek VAT. Jednakże, w przypadku sprzedaży bitcoinów za walutę realną, należy doliczyć podatek VAT.

Obrót bitcoinami w Polsce

Na chwilę obecną brak jest jednoznacznego stanowiska ze strony polskich władz, jak należy klasyfikować bitcoin pod względem prawnym oraz czy obrót nim podlega opodatkowaniu VAT. Jedyne oficjalnestanowisko w tej sprawie zajął do tej pory dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w wydanej interpretacji indywidualnej nr IBPP2/443-258/13/ICz z 21.06.2013 r. w której stwierdził, że pośrednictwo w nabywaniu i zbywaniu przez klientów certyfikatów bitcoin nie stanowi pośrednictwa w usługach finansowych. Bitcoin nie jest walutą uznaną za prawny środek płatniczy w świetle przepisów prawa polskiego, jak i dyrektyw unijnych, w związku z czym pośrednictwo w obrocie bitcoinami nie jest usługą finansową. Tym samym usługi polegające na nabywaniu i zbywaniu certyfikatów bitcoin ani pośrednictwo w wykonywaniu tych usług nie podlegają zwolnieniu z podatku VAT. Co ciekawe, dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach podtrzymał swoje stanowisko w zakresie nieuznania obrotu bitcoinami za usługę finansową w świetle ustawy o VAT w wydanej interpretacji indywidualnej nr IBPP2/443-762/13/ICz z 14.11.2013 r. W tej samej interpretacji organ stwierdził, że obrót bitcoinem nie podlega ewidencji sprzedaży na kasie fiskalnej, ponieważ... zgodnie z PKWiU ustalonym przez Urząd Statystyczny będzie to nic innego, jak usługa finansowa.

Z wypowiedzi Ministerstwa Finansów wynika natomiast, że bitcoin nie jest nielegalny, jednak nie jest legalną walutą i w związku z tym będzie podlegał podatkowi dochodowemu. W kwestii opodatkowania obrotu bitcoinami podatkiem VAT Ministerstwo wskazało jedynie, że obrót towarami w wirtualnym świecie może zostać uznany za usługę elektroniczną. Ta natomiast jest opodatkowana podatkiem VAT, jednakże, zgodnie z przepisami ustawy o VAT opodatkowanie usługi elektronicznej zależy od miejsca jej świadczenia, statusu nabywcy (czy jest podatnikiem VAT) oraz jego miejsca siedziby a także miejsca siedziby usługodawcy. W związku z tym dopiero po ustaleniu tych czynników można określić, czy dochodzi do opodatkowania VAT w Polsce. Przykładowo, świadcząc usługę elektroniczną na rzecz osoby zamieszkałej w USA, niebędącej podatnikiem VAT, to w USA musi nastąpić zapłata podatku VAT. Natomiast w przypadku, gdy świadczymy usługę na rzecz obywatela Francji, który nie jest podatnikiem VAT, podatek ten będzie musiał zostać rozliczony w Polsce.

W efekcie pojawia się problem, również przy potraktowaniu zapłaty bitcoinami za dany towar jako przedmiot wymiany barterowej. Wyobraźmy sobie, że osoba fizyczna nie będąca podatnikiem VAT kupuje krzesło w sklepie meblowym, który rozlicza się z tego podatku z fiskusem. Osoba ta płaci za krzesło bitcoinami. Wówczas występują dwie transakcje: zakup krzesła od podmiotu prowadzącego sklep, oraz zakup bitcoinów od osoby fizycznej. W pierwszej transakcji występuje podatek VAT, w drugiej już nie występuje, ponieważ bitcoiny są nabywane od zwykłego Kowalskiego, który nie rozlicza się z podatku VAT. W momencie sprzedaży tychże bitcoinów podmiot prowadzący sklep będzie musiał doliczyć do transakcji podatek VAT. Tym samym – taka sprzedaż nie będzie opłacalna, bo każdy może zakupić bitcoiny bez podatku, chociażby na giełdach bitcoin. Jedynym sensownym rozwiązaniem dla podmiotu będącego podatnikiem VAT jest sprzedaż bitcoinów do podmiotu położonego poza terytorium UE. Wówczas będzie to eksport opodatkowany 0 proc. stawką podatku VAT.

Najlepsze rozwiązanie – zwolnić z podatku VAT

Podsumowując, zarówno w przypadku umowy barterowej (zakup usług lub towarów za bitcoin) lub sprzedaży bitcoinów, diametralne znaczenie będzie miało miejsce świadczenia usług oraz wiedza, czy druga strona transakcji jest podatnikiem VAT. System bitcoin jest jednak tak skonstruowany, że zarówno sprzedawca jak i nabywca są ukryci za rzędem liter i cyfr stanowiących ich prywatny klucz. Nie ma możliwości wykazania, do kogo należy klucz i gdzie dany podmiot ma siedzibę, chyba że sam się ujawni. W tej sytuacji przyporządkowanie obrotu bitcoin do przepisów regulujących podatek VAT może być niemożliwe, jak i niemożliwe będzie następnie rozliczenie tego podatku przez osoby zajmujące się obrotem bitcoinami. Z tego względu najbardziej logiczne wydaje się pójście śladami Niemiec, a być może wkrótce również i Szwecji, czyli zwolnienie obrotu bitcoinami z podatku VAT. Podobno podatki są jedną z najpewniejszych rzeczy na świecie. Czyżby bitcoin miał to podważyć? Wygląda na to, że przy aktualnym stanie prawnym regulującym podatek VAT – technika wyprzedziła zdecydowanie możliwości prawodawcze.

Robert Nogacki
Adriana Panas

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizuje się w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.