Sprawa, którą zajmował się NSA jest o tyle ciekawa, że to minister finansów pisał do sądu, sygnalizując problemy i prosząc o rozważenie podjęcia uchwały w składzie siedmiu sędziów. Prezes NSA stwierdził, że rzeczywiście istnieje rozbieżne orzecznictwo dotyczące spornego zagadnienia i postanowił skierować do rozpatrzenia przez poszerzony skład pytanie prawne, czy w przypadku zawieszenia biegu terminu przedawnienia w związku z doręczeniem zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, o którym mowa w art. 70 par. 6 pkt 4 in fine ustawy Ordynacja podatkowa, termin ten biegnie dalej po dniu wygaśnięcia decyzji o zabezpieczeniu (art. 70 par. 7 pkt 4), czy po dniu zakończenia postępowania zabezpieczającego w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 70 par. 7 pkt 5)?
Dwie rozbieżne linie orzecznicze
Pierwsza linia orzecznicza uznawała, że bieg terminu przedawnienia ponownie rozpoczyna się dniu wygaśnięciu decyzji o zabezpieczeniu. Wyrok, który wyznaczał kierunek tego orzekania to wyrok NSA z 14 czerwca 2022 r. II FSk 381/22. Z kolei druga linia orzecznicza kształtowała się w takim kierunku, że bieg terminu przedawnienia ponownie rozpoczyna się po dniu zakończenia postępowania zabezpieczającego w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. NSA wskazał na szereg orzeczeń prezentujących tę linię.
NSA rozpatrujący sprawę w poszerzonym składzie wskazał na ogromne znaczenie dotyczące tego problemu. O tym też informował NSA minister finansów, wskazując na dane statystyczne dotyczące decyzji zabezpieczających. O doniosłości problem świadczą dane obrazujące liczbę zarządzeń dotyczących zabezpieczenia w poszczególnych latach wraz z kwotami, jakich dotyczą, a które to zostały potwierdzone przez naczelników urzędów skarbowych jako organów egzekucyjnych. W 2022 r. liczba zarządzeń zabezpieczenia to 21 854 na kwotę 9 585 827 zł, w 2023 r. 18 031 zabezpieczeń na kwotę 7 814 384 zł, w 2024 r. do listopada to 11 643 zabezpieczeń na kwotę 3 262 860 zł. To zdaniem ministra finansów argument za tym, aby te dwie linie orzecznicze zostały ujednolicone.
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o podjęcie uchwały w tej sprawie, opowiadając się za drugą linią orzeczniczą. Do postępowania przystąpił też Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, wskazując na potrzebę podjęcia uchwały, opowiadając się za pierwszą linią orzeczniczą.
Na stanowisko rzecznika ma wpływ argumentacja przedstawiona w piśmie, w szczególności - jak wskazał - że przepisy art. 70 par. 7 pkt. 4 i 5 Ordynacji podatkowej należy rozumieć w ten sposób, że pierwszy z nich odnosi się do sytuacji, gdy została wydana decyzja o zabezpieczeniu przyszłych zobowiązań podatkowych, a dalsze postępowanie toczyło się na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, natomiast drugi z tych przepisów dotyczy przypadku, gdy całe postępowanie oparte było na ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - argumentowała podczas rozprawy Katarzyna Kazulo-Borkowska, radca prawny biura Rzecznika MŚP.
Zobacz w LEX: Zbieg zabezpieczeń i egzekucji – zmiany od 25 marca 2024 r. > >
NSA: Jednak przepisy o postępowaniu egzekucyjnym
NSA jednak opowiedział się za drugą linia orzeczniczą i stanowiskiem prokuratora.
NSA podjął 2 grudnia 2024 r. następującą uchwałę: W przypadku zawieszenia biegu terminu przedawnienia w związku z doręczeniem zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (…) , o którym mowa w art. 70 par. 6 pkt 4 in fine ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (…) , termin ten biegnie dalej po zakończeniu postępowania zabezpieczającego w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 70 par. 7 pkt p Ordynacji podatkowej) - sygn. III FPS 4/24.
Czytaj także w LEX: Zbieg zabezpieczeń i egzekucji – zmiany od 25 marca 2024 r. > >
Cena promocyjna: 186.99 zł
Cena regularna: 220 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 153.99 zł ![Procedury kontrolne w sprawach podatkowych [PRZEDSPRZEDAŻ]](https://static.profinfo.pl/storage/image/core_files/2018/7/9/68a1d4a5ceef292d44fa9465d0ea442a/admin/preview/PRZEDSPRZEDAZ_C_150.gif)
Eksperci: Fiskus będzie miał więcej czasu na rozstrzyganie spraw
- Przedmiotowa uchwała NSA odnosi się do kluczowego zagadnienia w praktyce prawa podatkowego, tj. biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w kontekście postępowania zabezpieczającego. Istotne jest rozróżnienie między decyzją zabezpieczającą a postępowaniem zabezpieczającym, które w regulacjach ordynacji podatkowej mają odrębny charakter. Wygaśnięcie decyzji zabezpieczającej nie jest równoznaczne z zakończeniem postępowania zabezpieczającego, które ma szerszy zakres i może być prowadzone niezależnie od istnienia decyzji zabezpieczającej – komentuje dr Radosław Bulejak, radca prawny i doradca podatkowy w AXELO Prawo i Podatki.
Argumentuje on, że praktyka wskazuje, iż wydanie decyzji zabezpieczającej przez organ podatkowy prowadzi do podejmowania czynności zabezpieczających przez organ egzekucyjny w oparciu o przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
- Zarządzenie zabezpieczenia jest instrumentem, który pozwala na realizację decyzji zabezpieczającej, jednak przepisy nie wymagają, aby postępowanie zabezpieczające było ściśle związane z decyzją zabezpieczającą. W efekcie możliwe są sytuacje, w których decyzja zabezpieczająca wygasa, lecz czynności zabezpieczające są kontynuowane. Należy przy tym zauważyć, że takie przypadki, jak wydanie decyzji merytorycznej krótko po decyzji zabezpieczającej bez wszczęcia postępowania zabezpieczającego, pozostają marginalne – podkreśla dr Radosław Bulejak.
Dodaje on, że do 21 listopada 2013 r. art. 159 par. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewidywał ramy czasowe na wszczęcie egzekucji, które wynosiły trzy miesiące od dokonania zabezpieczenia.
- Obecne brzmienie przepisu, ograniczające te regulacje wyłącznie do zobowiązań o charakterze niepieniężnym, znacząco osłabia ochronę podatnika. W praktyce oznacza to, że dopóki nie zostanie wydana decyzja merytoryczna, możliwe jest prowadzenie działań zabezpieczających bez ograniczeń czasowych, co może prowadzić do sytuacji, w których interes wierzyciela przeważa nad interesem zobowiązanego. W kontekście ochrony praw podatników należy postulować przywrócenie ograniczeń czasowych w zakresie prowadzenia postępowania zabezpieczającego dotyczącego należności pieniężnych, aby zabezpieczenie miało rzeczywiście charakter tymczasowy – argumentuje dr Radosław Bulejak.
Jego zdaniem z uchwały NSA wynika jasny wniosek, że wygaśnięcie decyzji zabezpieczającej nie wpływa na zawieszenie biegu terminu przedawnienia, o ile postępowanie zabezpieczające zostało wszczęte.
- Stanowisko to należy uznać za zasadne, gdyż dopóki trwa postępowanie zabezpieczające, bieg terminu przedawnienia jest zawieszony. Niemniej jednak uchwała zwraca uwagę na istotny problem systemowy, tj. brak ograniczeń czasowych w prowadzeniu takich postępowań, co wymaga interwencji ustawodawcy w celu przywrócenia równowagi między ochroną interesów wierzyciela a prawami zobowiązanego.
Czytaj w LEX: Większa staranność oddali zarzut instrumentalnego wykorzystania zawieszenia terminu przedawnienia > >
Sytuacja podatników się pogorszy
Kolejny ekspert wskazuje na pogorszenie sytuacji podatników wskutek uchwały.
- Ta uchwała to niewątpliwa wygrana fiskusa. Jest tak dlatego, że NSA miał do wyboru dwie możliwości. Pierwsza z nich to przyjęcie, że termin przedawnienia biegnie dalej po wygaśnięciu decyzji o zabezpieczeniu. Druga, że kontynuuje swój bieg po zakończeniu postępowania zabezpieczającego. W praktyce jest zaś co do zasady tak, że wygaśnięcie decyzji o zabezpieczeniu następuje szybciej, a w wielu przypadkach dużo szybciej niż zakończenie postępowania zabezpieczającego. Wybór pierwszej opcji powodowałby zatem, że generalnie termin przedawnienia przestawałby być zawieszony wcześniej i miałby szansę upłynąć szybciej. Dlatego też opowiedzenie się za drugim poglądem oznacza, że co do zasady termin przedawnienia będzie upływał później, a więc organy podatkowe będą miały więcej czasu na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy - komentuje Marcin Bodziony, doradca podatkowy, specjalista od kontroli i postępowań podatkowych w Thedy & Partners.
Dodaje też, że zagadnienie, nad którym pochylał się NSA, ma bardzo istotny wymiar praktyczny.
- Obserwuję bowiem, że od czasu, gdy podjęto głośną uchwałę dotyczącą instrumentalnego wszczynania postępowań w sprawach o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe (I FPS 1/21), odsetek spraw, w których organy podatkowe korzystają z możliwości zabezpieczenia zobowiązań podatkowych, znacznie się zwiększył. Uważam, że jest tak głównie dlatego, że wszczęcie postępowania w sprawie karnej, które skutecznie zawiesza bieg terminu przedawnienia, stało się po wspomnianej uchwale dużo trudniejsze. Stąd też bardziej atrakcyjne okazało się zabezpieczenie, dzięki któremu – przy okazji ochrony interesów Skarbu Państwa – można dodatkowo zawiesić bieg terminu przedawnienia. Spodziewam się, że po komentowanej uchwale zabezpieczanie zobowiązań podatkowych przez organy podatkowe stanie się jeszcze częstsze - podkreśla Marcin Bodziony.
Czytaj również: Spółka ukarana za puste faktury pracownika - wyrok NSA
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
