Spadki: miesięczny termin gwarantował jedynie pozorną ochronę

Małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha mieli w okresie od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r. nie miesiąc, lecz sześć miesięcy na zgłoszenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych. Takie stanowisko wynika z wyroku NSA z 5 września 2013 r.

W przedmiotowej sprawie fiskus uznał, że podatnik nie może skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, ponieważ nie złożył zgłoszenia SD–Z1 w terminie miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego nabycie spadku.

Podatnik zarzucił jednak fiskusowi naruszenie art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2009 r., poprzez błędne przyjęcie, że podatnik ma obowiązek dokonać samodzielnego obliczenia terminu prawomocności postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zgodnie z przepisami k.p.c., podczas gdy z przepisu tego nie wynika taki obowiązek dla podatnika.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Sąd przypomniał, że obowiązywanie terminu 1 miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia sądu na dokonanie zgłoszenia wywoływało liczne zastrzeżenia w orzecznictwie sądowym. W końcu Trybunał Konstytucyjny w wyroku P 43/11, uznał, że art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r., w zakresie, w jakim przewiduje miesięczny termin złożenia zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jest niezgodny z Konstytucją. Według TK art. 4a ust. 1 u.p.s.d. we wskazanym zakresie gwarantuje jedynie pozorną ochronę jednostki i stanowi w istocie niewykonalną konstrukcję normatywną.

Znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miały skutki prawne tego wyroku TK. Zdaniem NSA skutkiem wyroku TK było pozostawienie art. 4a u.p.s.d. bez określenia terminu, w jakim spadkobierca winien zgłoszenie złożyć. Należało zatem przyjąć, że albo spadkobierca nie jest ograniczony jakimkolwiek terminem, albo uznać, że norma zawiera lukę konstrukcyjną i w drodze analogii przyjąć termin obowiązujący w aktualnym brzmieniu przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., tj. 6–cio miesięczny. NSA uznał, że w niniejszym przypadku należało przyjąć obowiązywanie 6–cio miesięcznego terminu dla złożenia zgłoszenia o nabyciu w drodze dziedziczenia.

Wyrok NSA z 5 września 2013 r., II FSK 1926/13