1. Wprowadzenie
Ogólnie rzecz biorąc rozdział 9 „Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier hazardowych” ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.) - dalej k.k.s. (po nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540) - dalej u.g.h.) obejmuje swoim zakresem odpowiedzialność karną za następujące przestępstwa skarbowe:
–prowadzenie lub urządzanie gier hazardowych wbrew przepisom u.g.h., warunkom koncesji lub zezwolenia (art. 107 § 1 k.k.s.);
–uczestnictwo w zagranicznej grze losowej lub zagranicznym zakładzie wzajemnym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 107 § 2 k.k.s.);
–działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 107 § 3 k.k.s.);
–urządzanie lub prowadzenie gry losowej, gry na automacie lub zakład wzajemny bez zabezpieczeń (art. 107a § 1 k.k.s.);
–niszczenie losów i innych dowodów udziału w grze bez zawiadomienia właściwego organu (art. 107b § 1 k.k.s.);
–nie zawiadomienie w terminie właściwego organu o przestępstwie kradzieży automatu lub urządzenia do gry (art. 107c k.k.s.);
–prowadzenie lub urządzanie wbrew przepisom u.g.h. lub warunkom zezwolenia loterii fantowe, gry bingo fantowe, loterii promocyjnej lub loterii audiotekstowej – typ podstawowy (art. 108 § 1 k.k.s.) i typ uprzywilejowany (art. 108 § 2 k.k.s.);
–uczestnictwo w grach hazardowych prowadzonych lub urządzanych wbrew przepisom u.g.h., warunkom koncesji lub zezwolenia (art. 109 k.k.s.);
–sprzedaż przez osobę nie uprawnioną w celu osiągnięcia korzyści majątkowej losów lub innych dowodów w grze (art. 110 k.k.s.);
–zlecenie lub prowadzenie reklamy z naruszeniem przepisów ustawy (art. 110a § 1 k.k.s.);
–czerpanie korzyści z naruszenia przepisów dotyczących prowadzenia reklamy (art. 110a § 2 k.k.s.);
–odpowiedzialność za następujące wykroczenia skarbowe: art. 107 § 4, art. 107a § 2, art. 107b § 2, art. 107c (niezawiadomienie o zniszczeniu lub kradzieży automatu lub urządzenia do gry), art. 110a § 3; art. 110b k.k.s (umożliwienie udziału w grze hazardowej osobie nieletniej), wykroczenie niedopełnienia obowiązku nadzoru (art. 111 k.k.s).
2. Uwagi do przepisów karnych art. 107-111 k.k.s.
2.1. Prowadzenie lub urządzanie gier hazardowych wbrew przepisom ustawy, koncesji lub zezwolenia
Przepis art. 107 § 1 k.k.s. w największym uproszczeniu prowadzi do dekodowania dwóch norm sankcjonujących. Istota powoływanego przestępstwa skarbowego sprowadza się do urządzania lub prowadzenia wbrew przepisom ustawy, warunkom koncesji lub zezwolenia, gry losowej, gry na automacie lub zakładu wzajemnego. Sposób realizacji czynności sprawczej ma charakter alternatywny i może nastąpić w postaci „urządzania” lub „prowadzenia”. Zgodnie z przepisem art. 3 u.g.h. urządzanie i prowadzenie działalności zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach jest dozwolone wyłącznie na zasadach określonych w ustawie.
Istotne znaczenie pełni klauzula normatywna „wbrew przepisom ustawy”. Spełnia ona funkcję zawężania całego zestawu znamion do granic czynów społecznie szkodliwych wyznaczonych drogą szczególnej reglamentacji. Oznacza to, że to co odnosi się do całego zestawu znamion, nie może być zarazem częścią tego zestawu. W przypadku błędu, błąd co do tej klauzuli będzie zawsze błędem „tylko” co do bezprawności, który w przypadku, gdyby nie można go było uznać za usprawiedliwiony nie wyklucza odpowiedzialności za przestępstwo umyślne.
W odniesieniu do klauzuli „wbrew warunkom koncesji”, „wbrew warunkom zezwolenia” odróżnienia wymagają dwie sytuację. Po pierwsze, czy błąd sprawcy dotyczył w ogóle posiadania uprawnień dla wykonywania czynności. Po drugie, czy też sprawca błędnieart. sądził, że dysponuje ważnymi uprawnieniami na wykonanie takiej czynności. W pierwszym przypadku, znaczenie miałby błąd co do bezprawności. W drugim przypadku przyjąć należy błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego.
Warunki urządzania gier hazardowych określa rozdział 2 u.g.h.
Zgodnie z przepisem art. 107 § 2 k.k.s. karalne jest uczestnictwo w zagranicznej grze losowej lub zagranicznym zakładzie wzajemnym na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. „Uczestniczenie” to tyle co branie udziału.
W odniesieniu do typu podstawowego z art. 107 § 1 i 2 k.k.s., ustawa przewiduje wypadek mniejszej wagi (zob. art. 107 § 4 k.k.s.). Brak jest wypadku mniejszej wagi za przestępstwo skarbowe w typie kwalifikowanym z art. 107 § 3 k.k.s. Zgodnie z przepisem art. 53 § 8 k.k.s. wypadek mniejszej wagi jest to czyn zabroniony jako wykroczenie skarbowe, które w konkretnej sprawie, ze względu na jej szczególne okoliczności - zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe - zawiera niski stopień społecznej szkodliwości czynu, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu z art. 53 § 6 k.k.s., a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.
Przepis art. 107 § 3 k.k.s. przewiduje jeden typ kwalifikowany - działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zgodnie z przepisem art. 53 § 13 k.k.s. korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego.
Od strony podmiotowej powoływane przestępstwo skarbowe w typie podstawowym i w wypadku mniejszej wagi może zostać popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak również ewentualnym. Natomiast w typie kwalifikowanym tylko i wyłącznie z zamiarem bezpośrednim.
2.2. Urządzanie lub prowadzenie gry losowej lub gry na automacie bez zabezpieczeń
Przepis art. 107a k.k.s. przewiduje odpowiedzialność za urządzanie lub prowadzenie gry losowej, gry na automacie lub zakładu wzajemnego bez wymaganego urzędowego sprawdzenia lub bez nałożenia wymaganych urzędowych zamknięć. Z uwagi na fakt, że podmiotem, który urządza grę lub ją prowadzi jest podmiot nie będący osobą fizyczną zastosowanie znajdzie tu przepis art. 9 § 3 k.k.s. Odpowiedzialność karna za przestępstwo skarbowe z art. 107a § 1 k.k.s. nastąpi w sytuacji, kiedy podmiot prowadzi lub urządza grę hazardową i nie został spełniony obowiązek poddania pod sprawdzenie urzędowych zamknięć lub nie został spełniony obowiązek nałożenia urzędowych zamknięć. Urzędowe sprawdzenie zamknięć reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323 z późn. zm.) (zob. m.in. art. 30 ust. 2 pkt 3, 42 i 64) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego (Dz. U. Nr 65, poz. 598 z późn. zm.) - zob. m.in. § 38, 47-49.
2.3. Przestępstwo skarbowe i wykroczenie skarbowe zniszczenia losów i innych dowodów udziału w grze bez zawiadomienia właściwego organu
Zniszczenie losów, kartonów lub innych dowodów udziału w loterii pieniężnej, loterii fantowej lub grze bingo fantowe bez wymaganego zawiadomienia właściwego organu stanowi przestępstwo skarbowe (art. 107b § 1 k.k.s.), a w wypadku mniejszej wagi wykroczenie skarbowe (art. 107b § 2 k.k.s.). Na temat wypadku mniejszej wagi – zob. uwagi w pkt 2.2.
Przedmiotem zaniechania przestępstwa skarbowego i wykroczenia skarbowego z art. 107b k.k.s. jest obowiązek zawiadomienia w terminie właściwego organu o zniszczeniu losów, kartonów lub innych dowodów udziału w loterii pieniężnej, loterii fantowej lub grze bingo fantowej. Z brzmienia przepisu art. 17 ust. 2 u.g.h. wynika, że podmiot urządzający loterię pieniężną, loterię fantową i grę bingo fantowe jest obowiązany zgłaszać pisemnie właściwemu naczelnikowi urzędu celnego zamiar zniszczenia losów, kartonów lub innych dowodów udziału w takiej grze co najmniej na 7 dni przed planowanym terminem przeprowadzenia tych czynności.
2.4. Prowadzenie lub urządzanie wbrew przepisom ustawy lub warunkom zezwolenia loterii fantowej, gry bingo fantowej, loterii promocyjnej lub loterii audiotekstowej – typ podstawowy
Przepis art. 108 § 1 k.k.s. w typie podstawowym przewiduje odpowiedzialność za urządzanie lub prowadzenie wbrew przepisom u.g.h. lub warunkom zezwolenia loterii fantowej, gry bingo fantowej lub loterii audiotekstowej.
Ogólnie rzecz biorąc rozdział 9 „Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier hazardowych” ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.) - dalej k.k.s. (po nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540) - dalej u.g.h.) obejmuje swoim zakresem odpowiedzialność karną za następujące przestępstwa skarbowe:
–prowadzenie lub urządzanie gier hazardowych wbrew przepisom u.g.h., warunkom koncesji lub zezwolenia (art. 107 § 1 k.k.s.);
–uczestnictwo w zagranicznej grze losowej lub zagranicznym zakładzie wzajemnym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 107 § 2 k.k.s.);
–działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 107 § 3 k.k.s.);
–urządzanie lub prowadzenie gry losowej, gry na automacie lub zakład wzajemny bez zabezpieczeń (art. 107a § 1 k.k.s.);
–niszczenie losów i innych dowodów udziału w grze bez zawiadomienia właściwego organu (art. 107b § 1 k.k.s.);
–nie zawiadomienie w terminie właściwego organu o przestępstwie kradzieży automatu lub urządzenia do gry (art. 107c k.k.s.);
–prowadzenie lub urządzanie wbrew przepisom u.g.h. lub warunkom zezwolenia loterii fantowe, gry bingo fantowe, loterii promocyjnej lub loterii audiotekstowej – typ podstawowy (art. 108 § 1 k.k.s.) i typ uprzywilejowany (art. 108 § 2 k.k.s.);
–uczestnictwo w grach hazardowych prowadzonych lub urządzanych wbrew przepisom u.g.h., warunkom koncesji lub zezwolenia (art. 109 k.k.s.);
–sprzedaż przez osobę nie uprawnioną w celu osiągnięcia korzyści majątkowej losów lub innych dowodów w grze (art. 110 k.k.s.);
–zlecenie lub prowadzenie reklamy z naruszeniem przepisów ustawy (art. 110a § 1 k.k.s.);
–czerpanie korzyści z naruszenia przepisów dotyczących prowadzenia reklamy (art. 110a § 2 k.k.s.);
–odpowiedzialność za następujące wykroczenia skarbowe: art. 107 § 4, art. 107a § 2, art. 107b § 2, art. 107c (niezawiadomienie o zniszczeniu lub kradzieży automatu lub urządzenia do gry), art. 110a § 3; art. 110b k.k.s (umożliwienie udziału w grze hazardowej osobie nieletniej), wykroczenie niedopełnienia obowiązku nadzoru (art. 111 k.k.s).
2. Uwagi do przepisów karnych art. 107-111 k.k.s.
2.1. Prowadzenie lub urządzanie gier hazardowych wbrew przepisom ustawy, koncesji lub zezwolenia
Przepis art. 107 § 1 k.k.s. w największym uproszczeniu prowadzi do dekodowania dwóch norm sankcjonujących. Istota powoływanego przestępstwa skarbowego sprowadza się do urządzania lub prowadzenia wbrew przepisom ustawy, warunkom koncesji lub zezwolenia, gry losowej, gry na automacie lub zakładu wzajemnego. Sposób realizacji czynności sprawczej ma charakter alternatywny i może nastąpić w postaci „urządzania” lub „prowadzenia”. Zgodnie z przepisem art. 3 u.g.h. urządzanie i prowadzenie działalności zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach jest dozwolone wyłącznie na zasadach określonych w ustawie.
Istotne znaczenie pełni klauzula normatywna „wbrew przepisom ustawy”. Spełnia ona funkcję zawężania całego zestawu znamion do granic czynów społecznie szkodliwych wyznaczonych drogą szczególnej reglamentacji. Oznacza to, że to co odnosi się do całego zestawu znamion, nie może być zarazem częścią tego zestawu. W przypadku błędu, błąd co do tej klauzuli będzie zawsze błędem „tylko” co do bezprawności, który w przypadku, gdyby nie można go było uznać za usprawiedliwiony nie wyklucza odpowiedzialności za przestępstwo umyślne.
W odniesieniu do klauzuli „wbrew warunkom koncesji”, „wbrew warunkom zezwolenia” odróżnienia wymagają dwie sytuację. Po pierwsze, czy błąd sprawcy dotyczył w ogóle posiadania uprawnień dla wykonywania czynności. Po drugie, czy też sprawca błędnieart. sądził, że dysponuje ważnymi uprawnieniami na wykonanie takiej czynności. W pierwszym przypadku, znaczenie miałby błąd co do bezprawności. W drugim przypadku przyjąć należy błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego.
Warunki urządzania gier hazardowych określa rozdział 2 u.g.h.
Zgodnie z przepisem art. 107 § 2 k.k.s. karalne jest uczestnictwo w zagranicznej grze losowej lub zagranicznym zakładzie wzajemnym na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. „Uczestniczenie” to tyle co branie udziału.
W odniesieniu do typu podstawowego z art. 107 § 1 i 2 k.k.s., ustawa przewiduje wypadek mniejszej wagi (zob. art. 107 § 4 k.k.s.). Brak jest wypadku mniejszej wagi za przestępstwo skarbowe w typie kwalifikowanym z art. 107 § 3 k.k.s. Zgodnie z przepisem art. 53 § 8 k.k.s. wypadek mniejszej wagi jest to czyn zabroniony jako wykroczenie skarbowe, które w konkretnej sprawie, ze względu na jej szczególne okoliczności - zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe - zawiera niski stopień społecznej szkodliwości czynu, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu z art. 53 § 6 k.k.s., a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.
Przepis art. 107 § 3 k.k.s. przewiduje jeden typ kwalifikowany - działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zgodnie z przepisem art. 53 § 13 k.k.s. korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego.
Od strony podmiotowej powoływane przestępstwo skarbowe w typie podstawowym i w wypadku mniejszej wagi może zostać popełnione zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak również ewentualnym. Natomiast w typie kwalifikowanym tylko i wyłącznie z zamiarem bezpośrednim.
2.2. Urządzanie lub prowadzenie gry losowej lub gry na automacie bez zabezpieczeń
Przepis art. 107a k.k.s. przewiduje odpowiedzialność za urządzanie lub prowadzenie gry losowej, gry na automacie lub zakładu wzajemnego bez wymaganego urzędowego sprawdzenia lub bez nałożenia wymaganych urzędowych zamknięć. Z uwagi na fakt, że podmiotem, który urządza grę lub ją prowadzi jest podmiot nie będący osobą fizyczną zastosowanie znajdzie tu przepis art. 9 § 3 k.k.s. Odpowiedzialność karna za przestępstwo skarbowe z art. 107a § 1 k.k.s. nastąpi w sytuacji, kiedy podmiot prowadzi lub urządza grę hazardową i nie został spełniony obowiązek poddania pod sprawdzenie urzędowych zamknięć lub nie został spełniony obowiązek nałożenia urzędowych zamknięć. Urzędowe sprawdzenie zamknięć reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323 z późn. zm.) (zob. m.in. art. 30 ust. 2 pkt 3, 42 i 64) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego (Dz. U. Nr 65, poz. 598 z późn. zm.) - zob. m.in. § 38, 47-49.
2.3. Przestępstwo skarbowe i wykroczenie skarbowe zniszczenia losów i innych dowodów udziału w grze bez zawiadomienia właściwego organu
Zniszczenie losów, kartonów lub innych dowodów udziału w loterii pieniężnej, loterii fantowej lub grze bingo fantowe bez wymaganego zawiadomienia właściwego organu stanowi przestępstwo skarbowe (art. 107b § 1 k.k.s.), a w wypadku mniejszej wagi wykroczenie skarbowe (art. 107b § 2 k.k.s.). Na temat wypadku mniejszej wagi – zob. uwagi w pkt 2.2.
Przedmiotem zaniechania przestępstwa skarbowego i wykroczenia skarbowego z art. 107b k.k.s. jest obowiązek zawiadomienia w terminie właściwego organu o zniszczeniu losów, kartonów lub innych dowodów udziału w loterii pieniężnej, loterii fantowej lub grze bingo fantowej. Z brzmienia przepisu art. 17 ust. 2 u.g.h. wynika, że podmiot urządzający loterię pieniężną, loterię fantową i grę bingo fantowe jest obowiązany zgłaszać pisemnie właściwemu naczelnikowi urzędu celnego zamiar zniszczenia losów, kartonów lub innych dowodów udziału w takiej grze co najmniej na 7 dni przed planowanym terminem przeprowadzenia tych czynności.
2.4. Prowadzenie lub urządzanie wbrew przepisom ustawy lub warunkom zezwolenia loterii fantowej, gry bingo fantowej, loterii promocyjnej lub loterii audiotekstowej – typ podstawowy
Przepis art. 108 § 1 k.k.s. w typie podstawowym przewiduje odpowiedzialność za urządzanie lub prowadzenie wbrew przepisom u.g.h. lub warunkom zezwolenia loterii fantowej, gry bingo fantowej lub loterii audiotekstowej.