RPO prof. Marcin Wiącek w wystąpieniu do minister finansów Magdaleny Rzeczkowskiej zauważa, że wszczynanie postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego od wielu lat jest jednym z najczęściej stawianych zarzutów podatników. Rzecznik twierdzi, że obowiązujące przepisy budzą poważne wątpliwości konstytucyjne, czego odzwierciedleniem jest nie tylko jego wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, ale także sukcesywnie kierowane skargi konstytucyjne obywateli. Sprawy te pozostają wciąż nierozstrzygnięte przez Trybunał - mimo że RPO złożył wniosek jeszcze w 2014 r.
Zobacz również: Fiskus wykorzystuje prawo i ogranicza zwroty nadpłaconych podatków >>
Czytaj też: Przedawnienie jako jeden ze sposobów na wygaśnięcie zobowiązania podatkowego na przykładach >
Apele od lat bez odzewu
Także apele Rzeczników kolejnych kadencji o usunięcie art. 70 par. 6 punkt 1 Ordynacji podatkowej nie odnoszą rezultatu. W ocenie Ministra Finansów przed rozpatrzeniem spraw zawisłych przed TK podejmowanie prac legislacyjnych w tym zakresie jest przedwczesne. - Stan, w którym wniosek RPO od 8 lat pozostaje nierozstrzygnięty przez TK, a resort finansów uzależnia ewentualne działania legislacyjne od stanowiska Trybunału, jest zdecydowanie niekorzystny dla obywateli - komentuje RPO.
I przypomina, że ostatnia uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego o możliwości kontrolowania przez sądy administracyjne wszczynania przez organy podatkowe postępowań karnych skarbowych w celu zapobiegania przedawnianiu się zobowiązań podatkowych powinna przyczynić się do ograniczenia tego negatywnego zjawiska, niemniej jednak całkowicie go nie wyeliminuje.
Czytaj: Rząd zmieni prawo, by skuteczniej walczyć z przedawnieniem podatków>>
Potrzebne legislacyjne rozwiązanie problemu
Jeszcze w ramach rządowego etapu prac nad nową Ordynacją podatkową, w projekcie Ministra Finansów, dostrzeżono konieczność definitywnego rozwiązania tego problemu właśnie w warstwie legislacyjnej. Ograniczono więc przesłanki zawieszania biegu terminu przedawnienia, rezygnując z regulacji z art. 70 par. 6 punkt 1 Ordynacji. W uzasadnieniu projektu wskazano, że ważnym elementem nowej koncepcji przedawnienia jest rezygnacja z niezwiązanej z wymiarem przesłanki powodującej obecnie zawieszenie.
W tym kontekście Rzecznik pyta, z jakich powodów resort finansów zmienił stanowisko co do bezwzględnej konieczności oczekiwania na rozstrzygnięcie TK - skoro w dacie wspomnianych prac nad nową Ordynacją w 2019 r. wniosek RPO z 2014 r. oczekiwał na rozpoznanie.
Czytaj też: Przedawnienie zobowiązania podatkowego na etapie postępowania odwoławczego >>>
Decyzja po upływie terminu przedawnienia w przypadku wznowienia postępowania
Jak przypomina RPO, jedną z podstaw wznowienia postępowania podatkowego jest sytuacja, gdy przepis będący podstawą decyzji ostatecznej okazał się niekonstytucyjny, a także gdy wpływ na treść wydanej decyzji miało orzeczenie TSUE. Wówczas organ podatkowy ma obowiązek wznowienia postępowania. Nie oznacza to jednak gwarancji, że decyzja zostanie skutecznie wzruszona. Jednak obecnie, po postępowaniu wznowieniowym organ podatkowy zasadniczo odmawia uchylenia dotychczasowej decyzji, nawet jeżeli stwierdzi ustawowe podstawy wznowienia, ale wydanie nowej decyzji co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przedawnienia: prawa do wydania decyzji ustalającej, zobowiązania podatkowego lub prawa do wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej.
Czytaj też: Wznowienie postępowania podatkowego po wyroku TK i TSUE - poradnik >>>
W efekcie, nawet jeżeli dojdzie do wznowienia postępowania z uwagi na wyrok TK lub orzeczenie TSUE, organ może wydać decyzję odmawiającą uchylenia dotychczasowego rozstrzygnięcia właśnie z uwagi na przedawnienie. Oznacza to, że czas trwania postępowań przed TK, TSUE lub Trybunałem Sprawiedliwości UE może w pewnych przypadkach decydować o niemożliwości wzruszenia ostatecznej decyzji podatkowej, jeśli dojdzie do upływu terminu przedawnienia.
Rzecznik przypomina, że na ten problem także zwrócono uwagę w projekcie nowej Ordynacji podatkowej. W uzasadnieniu wskazano, że pewność prawa wymaga, aby nie dopuszczać do sytuacji, w której zobowiązanie podatkowe może być reaktywowane i po upływie terminu przedawnienia nadal prowadzone jest postępowanie w sprawie przedawnionego zobowiązania bez jakichkolwiek ograniczeń czasowych. - Zasada ta powinna jednak być zmodyfikowana w tak szczególnej sytuacji, jak wydanie decyzji ostatecznej na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł TK albo orzeczenie TSUE miało wpływ na treść decyzji - ocenia prof. Marcin Wiącek.
Projektodawcy nowej Ordynacji proponowali, aby wznowienie postępowania następowało na wniosek strony złożony w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia TK lub publikacji sentencji orzeczenia TSUE, jeżeli:
- okres od dnia wejścia w życie orzeczenia TK lub publikacji sentencji orzeczenia TSUE do dnia upływu terminu przedawnienia poboru jest krótszy niż 3 miesiące lub
- wejście w życie orzeczenia TK lub publikacja sentencji orzeczenia TSUE nastąpiło po upływie terminu przedawnienia poboru.
Miało to na celu umożliwienie weryfikacji zobowiązania wymierzonego decyzją ostateczną w każdym przypadku, gdy TK stwierdza niekonstytucyjność podstawy prawnej decyzji czy TS – jej wpływ na treść decyzji.
Rzecznik prosi panią minister o zainicjowanie stosownych prac legislacyjnych, a także o stanowisko co do tej kwestii. Pyta też, czy w resorcie toczą się kompleksowe prace nad całościową reformą Ordynacji podatkowej.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.