Sprawa dotyczyła podatnika, który zawarł z deweloperem umowę na wybudowanie mieszkania z garażem. Podatnik wpłacił nieco ponad 70 proc. należności, ale ponieważ budowa opóźniała się, wstrzymał dalsze wpłaty, wskutek czego spółka wypowiedziała umowę. Wyrokami sądów powszechnych zasądzono na jego rzecz zwrot wpłaconej kwoty z odsetkami oraz kwotę odszkodowania, obliczonego, jako różnica pomiędzy umówioną ceną lokalu z garażem a aktualną ceną rynkową takich lokali. Zdaniem podatnika odszkodowanie to zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT objęte jest zwolnieniem podatkowym, bowiem ma podstawę w przepisach kodeksu cywilnego. Zdaniem fiskusa jednak zarówno odszkodowanie, jak i odsetki przyznane podatnikowi wyrokiem sądu, podlegają opodatkowaniu.
Spór podatnika z organem dotyczący tego, czy odszkodowanie i odsetki wypłacone podatnikowi na podstawie wyroku sądowego są zwolnione od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3, pkt 3b ustawy o PIT rozstrzygnął ostatecznie NSA, który nie zgodził się ostatecznie z fiskusem. Wskazał jednak także, że nie ma racji podatnik wskazując, że przepisy k.c. określają wprost wysokości lub zasady ustalania odszkodowania. Rozstrzygające bowiem znaczenie ma okoliczność, czy powstanie zobowiązań z tytułu odszkodowania jest uzależnione od zaistnienia wymogów określonych w ustawie, a nie od woli stron. Tymczasem powstanie i wysokość zobowiązań odszkodowawczych, wynikających z roszczeń konstruowanych na podstawie przepisów k.c., uzależnione jest od woli stron; nie są to więc odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów ustaw, jak określa to art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT.
Według NSA w sprawie mamy do czynienia z odszkodowaniem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT. Według sądu odszkodowanie za nieuzyskanie własności lokali po cenie wynikającej z niezrealizowanej umowy, stanowi wyrównanie uszczerbku w majątku podatnika, a więc wyrównanie poniesionej przez niego rzeczywistej straty, w przeciwieństwie do (hipotetycznego) wyrównania strat z tytułu nieuzyskanego czynszu za wynajem lokali, co już stanowiłoby odmiennie kwalifikowane prawnie wyrównanie utraconej korzyści. A tu mamy do czynienia z odszkodowaniem, które stanowi wyrównanie rzeczywistej straty, a nie korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Konkludując, odszkodowanie otrzymane przez podatnika należało zakwalifikować, jako rekompensujące rzeczywistą stratę, a nie utraconą korzyść i uznać, że objęte jest ono zwolnieniem podatkowym, określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.
Wyrok NSA z 1 lutego 2017 r., sygn. akt II FSK 4037/14, LEX nr 2196676
