Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi podatnik otrzyma całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek opodatkowania powstanie z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty.
Opodatkowanie VAT otrzymanej zaliczki
Co istotne o konieczności opodatkowania otrzymanej zaliczki będziemy mogli mówić wtedy, gdy pomiędzy otrzymaniem przez podatnika tej należności a czynnością opodatkowaną (dostawą towarów lub wykonaniem usługi) istnieje bezpośredni związek. Innymi słowy otrzymana kwota musi stanowić wynagrodzenie związane z wykonaniem czynności, za którą jest należna.
Skoro zatem w związku z zamiarem dokonania konkretnej sprzedaży sprzedawca otrzymał zaliczkę, którą zafakturował i ujął w ewidencji VAT, a finalnie do tej sprzedaży nie dochodzi (przykładowo w wyniku odstąpienia stron od wcześniej zawartej umowy), mamy do czynienia z opodatkowaniem czynności, która opodatkowana być nie powinna. W związku z tym w przypadku gdy dana czynność na poczet której otrzymano zaliczkę nie dochodzi do skutku, podatnik jest obowiązany dokonać korekty podatku należnego.
Zobacz również: Faktura zaliczkowa czasami nie jest potrzebna >>
Prawo do odstąpienia od umowy
Zgodnie z przepisem art. 395 par. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, z późn. zm.- dalej k.c.), można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.
Zgodnie natomiast z przepisami art. 394 par. 1 i 2 k.c. w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Cena promocyjna: 296.1 zł
|Cena regularna: 329 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Skutki podatkowe zaliczki po odstąpieniu od umowy
W przypadku „opodatkowania zaliczki” trzeba podkreślić jeszcze jedną istotną kwestię. Otóż trzeba pamiętać, że mówiąc o „opodatkowaniu zaliczki” tak naprawdę mówimy nie o opodatkowaniu płatności, lecz opodatkowaniu czynności, która ma być dopiero wykonana. To w odniesieniu do kwestii odstąpienia od umowy ma kolosalne znaczenie, ponieważ skoro w wyniku odstąpienia od umowy czynność taka nie zostanie wykonana, to tym samym odstąpienie to powoduje, że znika czynność co do której powstał obowiązek podatkowy (przyjęcie płatności na rzecz dokonania konkretnej sprzedaży).
Zatem w przypadku otrzymania zaliczki w powiązaniu z umową, która ostatecznie nie doszła do skutku, powstaje konieczność wystawienia faktury korekty i korekta podatku należnego.
Wystawienie i rozliczenie faktury korygującej po odstąpieniu od umowy
Faktura korygująca powinna zostać wystawiona z chwilą odstąpienia od umowy. Trudno nie zgodzić się bowiem z faktem, że w takiej sytuacji istotny jest moment, w którym ujawnia się to, że nie dojdzie do czynności opodatkowanej (na poczet której przyjęta płatność została zafakturowana).
Zobacz procedury w LEX:
Faktury korygujące - zasady wystawiania >
Faktury korygujące - moment rozliczenia >
Co prawda z ustawy o VAT wynika, że w przypadku gdy po wystawieniu faktury (zaliczkowej), dokonano zwrotu nabywcy całości lub części zapłaty dokonanej przez niego przed dokonaniem czynności, podatnik wystawia fakturę korygującą, jednak przepisu tego nie należy rozumieć inaczej niż w ten sposób, że obowiązek wystawienia faktury korygującej powstaje z chwilą powstania obowiązku zwrotu zaliczki, a nie dokładnie w terminie dokonania jej zwrotu. Inne rozumienie wskazanego przepisu oznaczałoby tyle, że obowiązek wystawienia faktury korygującej powstanie jedynie w przypadku zwrotu zaliczki, a nie powstanie w przypadku jej zatrzymania.
Czytaj w LEX: Faktura zaliczkowa >
Co ważne organy podatkowe w wydawanych interpretacjach uważają, że obowiązek skorygowania podatku należnego powstanie z momentem zwrotu zaliczki, nie widząc jednej zasadniczej sprawy. Jak już zostało wskazane obowiązek podatkowy nie powstaje „od zaliczki” (chociaż używając pewnego uproszczenia myślowego wszyscy posługujemy się zwrotem „opodatkowanie zaliczki”) , a od czynności, na poczet której zaliczka została przekazana. Skoro nie ma czynności opodatkowanej, której zaliczka dotyczyła, to tym samym nie ma zdarzenia, które rodziłoby obowiązek jej opodatkowania, co prowadzi do kolejnego wniosku, że brak jej zwrotu czy też skorygowania tego zdarzenia fakturą korygującą prowadzi do sytuacji, w której zarówno nabywca jak i dostawca mają w swojej ewidencji puste faktury.
Czytaj w LEX: Odmowa przyjęcia faktury - skutki praktyczne >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
