Zagadnienie ustalania odroczonego podatku dochodowego omawia komentarz praktyczny Stanisława Koca i Tadeusza Waślickiego opublikowany w Vademecum Głównego Księgowego >>

Co to jest odroczony podatek dochodowy

Podatek dochodowy odroczony, zwany w skrócie „podatkiem odroczonym”, wyraża przyszłe skutki podatkowe operacji gospodarczych, ujętych w księgach rachunkowych. Pozwala on na ustalanie przyszłych zmniejszeń i zwiększeń dochodu do opodatkowania, w wyniku realizacji składników aktywów lub spłacenia (rozliczenia) składników pasywów. Do ustalania odroczonego podatku stosuje się tzw. podejście bilansowe. Polega ono na zestawieniu wartości bilansowej (księgowej) i podatkowej składników aktywów oraz pasywów, a następnie na wyprowadzeniu występujących między nimi różnic przejściowych.

W rezultacie takiego porównania w księgach rachunkowych i bilansie wykazuje się zarówno aktywa (spodziewane potrącenia), jak i rezerwy (przyszłe zobowiązania) z tytułu odroczonego podatku.

Od czego zależy wysokość aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku

Wysokość aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku zależy od:

  • wysokości i znaku kwoty różnic przejściowych (ujemne lub dodatnie),
  • stawek podatku dochodowego, jakie będą obowiązywać w latach, w których według przewidywań nastąpi rozliczenie aktywów i rezerw, zwiększające lub zmniejszające podstawę opodatkowania.

Aktywa z tytułu odroczonego podatku obejmują również zmniejszenie podatku z tytułu odliczenia straty podatkowej od dochodów podatkowych, uzyskanych w ciągu 5 kolejnych lat – przy uwzględnieniu zasady ostrożności. Aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dotyczące operacji rozliczanych z kapitałem (funduszem) własnym odnosi się na kapitał (fundusz) własny. Najczęściej jest to kapitał z aktualizacji wyceny.

Więcej informacji o aktywach i rezerwach z tytułu odroczonego podatku znajdziesz w Vademecum Głównego Księgowego >>

Zasady odroczonego podatku reguluje art. 37 ustawy o rachunkowości. Te postanowienia dotyczą wyłącznie osób prawnych, będących podatnikami podatku dochodowego od działalności gospodarczej, sporządzających roczne zeznanie podatkowe CIT-8. Ustawodawca zezwolił na odstąpienie od ustalania odroczonego podatku dochodowego.

Kto może odstąpić od ustalania odroczonego podatku dochodowego

Od 23 września 2015 r. możliwość odstąpienia od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego nie jest już związana z podleganiem obowiązkowemu badaniu sprawozdania finansowego, a jedynie rozmiarami działalności jednostki.

Po zmianach od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego mogą odstąpić jednostki, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

  1. 17.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
  2. 34.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
  3. 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Podejmując zatem decyzję o ewentualnej rezygnacji z ustalania odroczonego podatku należy uwzględnić wpływ tej decyzji na realność wyniku finansowego oraz kompletność aktywów i pasywów bilansu, wobec pominięcia należności i zobowiązań z tytułu odroczonego podatku.

Odstąpienie od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku można uznać wtedy za uzasadnione, jeżeli różnica między wynikiem finansowym brutto a podstawą opodatkowania – po wyeliminowaniu tzw. trwałych różnic – jest nieznaczna. Uproszczenie takie wymaga zapisania w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości i zatwierdzenia przez kierownika jednostki.

Standardy rachunkowości a odroczony podatek

Postanowienia art. 37 ustawy o rachunkowości rozwija i interpretuje Krajowy Standard Rachunkowości (KSR) nr 2 „Podatek dochodowy” 1 poświęcony ujmowaniu, wycenie i prezentacji aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku. Podstawowe rozwiązania KSR 2 są zgodne w z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 12 „Podatek dochodowy”. Różnice polegają w szczególności na:

  • ustalaniu we wszystkich przypadkach aktywów z tytułu odroczonego podatku, z jednoczesnym dokonywaniem w miarę potrzeby odpisów aktualizujących ich wartość; MSR 12 "Podatek dochodowy" przewiduje natomiast ujmowanie aktywów z tytułu odroczonego podatku tylko do wysokości zapewniającej ich potrącenie od osiągniętych dochodów;
  • wskazaniu przesłanek branych pod uwagę przy prognozowaniu dochodów, pozwalających na pokrycie ujemnych różnic przejściowych i strat podatkowych;
  • unormowaniu w KSR 2 niektórych zagadnień nieeksponowanych w MSR 12, przy uwzględnieniu rozwiązań wynikających z polskiego prawa podatkowego.