Mogło to uchodzić za uciążliwe, czasochłonne i niepraktyczne. Zdecydowano zatem, że zasadne jest wprowadzenie zmiany, która wyszłaby naprzeciw oczekiwaniom podatników. Pełnomocnictwo ogólne dotyczyć ma szeregu spraw, a nie tylko konkretnej i ściśle oznaczanej sprawy podatkowej. Będzie ono zgłaszane do Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych, a nie każdorazowo do akt danej sprawy.

Instytucję pełnomocnictwa ogólnego przedstawia Łukasz Matusiakiewicz w komentarzu opublikowanym w Vademecum Głównego Księgowego.

Nowelizacja Ordynacji podatkowej - dalej o.p. prowadzi do rozróżnienia 3 typów pełnomocnictw: ogólnego, szczególnego i do doręczeń.

Dotychczas, nawet przy wyraźnych i jednoznacznych prośbach strony i pełnomocnika - brak było możliwości stosowania „ogólnego pełnomocnictwa" czy choćby pełnomocnictwa do kilku spraw podatkowych.

Nowelizacja procedury podatkowej wprowadziła od 1 lipca 2016 r. zasadę, że pełnomocnictwo ogólne upoważnia do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz w innych sprawach należących do właściwości organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej.

Pełnomocnik taki jednocześnie (m.in.):

1. będzie mógł otrzymać zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej;

2. otrzyma upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej;

3. będzie mógł (w razie potrzeby i możliwości prawnych) działać za stronę między kontrolą podatkową, a postępowaniem podatkowym;

4. otrzyma postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego;

5. będzie mógł działać, bez osobnego pełnomocnictwa, w trybach nadzwyczajnych (np. procedury wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji);

6. będzie wzywany na czynności sprawdzające do urzędu w celu przedłożenia dokumentów potwierdzających np. prawo do zwrotu VAT czy prawo do ulgi;

7. będzie mógł zastąpić podatnika w procedurze wydawania zaświadczeń;

8. wystąpi o interpretację indywidualną dla podatnika (jak również będzie mu doręczana zmiana interpretacji indywidualnej itp.);

9. będzie zastępował dany podmiot, gdy ten wystąpi w charakterze płatnika, spadkobiercy czy też osoba ta miałaby ponosić odpowiedzialność za zobowiązania jako osoba trzecia.

Poza tym zakończenie jednej procedury zwykle oznaczało wygaśnięcie danego pełnomocnictwa i konieczność przedłożenia kolejnego. Przykładowo zatem (przed wprowadzeniem instytucji pełnomocnika ogólnego) pełnomocnictwo z kontroli podatkowej nie rozciągało się na postępowanie podatkowe, zaś pełnomocnictwo do działania w postępowaniu zwykłym (nawet pełnomocnictwo do obu instancji) nie było skuteczne w postępowaniu prowadzonym w trybie nadzwyczajnym.

Pełnomocnik ogólny będzie zaś mógł działać przed różnymi organami podatkowymi (w tym organami kontroli skarbowej) i w zakresie różnych podatków. Pełnomocnik ogólny może być ustanowiony już w momencie, gdy nie toczy się żadna procedura podatkowa, albo też w toku tej procedury.

Nadal jednak pełnomocnictwo ogólne nie będzie miało charakteru „absolutnego".

Pełnomocnictwo do podpisywania deklaracji ma charakter odrębny. Pełnomocnictwo to oraz zawiadomienie o jego odwołaniu składa się organowi podatkowemu właściwemu w sprawach podatku, którego dana deklaracja dotyczy.

Czym innym jest bowiem pełnomocnictwo w postępowaniu podatkowym, a czym innym obrona w sprawie karnej skarbowej. Zresztą w sprawie karnej skarbowej mamy do czynienia nie z organem podatkowym (np. naczelnik urzędu skarbowego), a organem postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (którym jest zresztą urząd skarbowy).

Złożenie pełnomocnictwa ogólnego, wymogi formalne

Pełnomocnikiem strony, w tym także pełnomocnikiem ogólnym, może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie jest zatem konieczne, by pełnomocnikiem ogólnym został doradca podatkowy, radca prawny czy adwokat.

Pełnomocnictwo wskazuje dane identyfikujące mocodawcę, w tym jego identyfikator podatkowy, dane identyfikujące pełnomocnika, w tym jego identyfikator podatkowy, a w przypadku nierezydenta - numer i serię paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, lub inny numer identyfikacyjny, o ile nie posiada identyfikatora podatkowego, adres tego pełnomocnika do doręczeń w kraju, a w przypadku adwokata, radcy prawnego lub doradcy podatkowego - także jego adres elektroniczny.

Jedynie w razie wystąpienia problemów technicznych uniemożliwiających złożenie pełnomocnictwa ogólnego, jego zmianę, odwołanie lub wypowiedzenie, w formie dokumentu elektronicznego, pełnomocnictwo składa się w formie pisemnej (również według wskazanego wyżej wzoru).

Ustanowienie, zmiana zakresu, odwołanie lub wypowiedzenie pełnomocnictwa ogólnego wywiera skutek od dnia wpływu do Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych („Centralny Rejestr"). Nie jest więc istotne, kiedy (przed zgłoszeniem do Rejestru) mocodawca faktycznie udzielił pełnomocnictwa ogólnego. Podobnie jak przy pełnomocnictwie szczególnym – musi być ono „uzewnętrznione", tj. organy podatkowe będą mogły honorować to pełnomocnictwo od chwili wpływu do Centralnego Rejestru. Być może w praktyce będzie mieć nawet znaczenie okoliczność, o której godzinie danego dnia wpłynęło pełnomocnictwo.

W tym zakresie pomocne mogą okazać się reguły wynikające z przepisów prawa cywilnego, tj.:

– oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią,

– oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.

Informacje o udzieleniu pełnomocnictwa, o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu minister właściwy do spraw finansów publicznych zamieszcza w Centralnym Rejestrze.

Dane o pełnomocnictwach ogólnych mają być bowiem dostępne na bieżąco dla wszystkich organów podatkowych, w tym organów samorządowych oraz organów kontroli skarbowej.

Pełnomocnictwo ogólne może być zgłoszone również za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Następnie „zostanie importowane do Centralnego Rejestru".

Adwokat czy radca prawny oraz doradca podatkowy mogą sami zgłaszać udzielenie im pełnomocnictwa ogólnego, jak również zawiadamiać o zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu pełnomocnictwa, ze wskazaniem daty zwolnienia z obowiązku reprezentacji. Ma to związek z zasadą, że adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy, który wypowiedział pełnomocnictwo, jest obowiązany działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie od wypowiedzenia, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku.

Pełnomocnictwo ogólne, na takiej samej zasadzie jak pełnomocnictwa do podpisywania deklaracji podatkowych składanych za pomocą środków komunikacji elektronicznej, nie będzie podlegało opłacie skarbowej.

Wprowadzono ogólną zasadę, że jeżeli pełnomocnictwa udziela osoba, która nie może się podpisać, pełnomocnictwo zgłasza się ustnie do protokołu albo pełnomocnictwo podpisuje za taką osobę osoba sprawująca nad nią opiekę, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.

W odniesieniu do pełnomocnictw ogólnych – regulację tę rozwinięto w ten sposób, że pełnomocnictwo ogólne, zawiadomienie o jego zmianie, odwołaniu lub wypowiedzeniu zgłasza osoba sprawująca opiekę nad osobą, która nie może się podpisać, a w przypadku zgłoszenia pełnomocnictwa ustnie do protokołu - organ podatkowy.

W przypadku ustanowienia pełnomocnika ogólnego organ podatkowy, w razie potrzeby, sporządzi wydruk tego pełnomocnictwa (zawiadomienia o zmianie zakresu, odwołaniu lub wypowiedzeniu pełnomocnictwa) i dołączy go do akt sprawy. Pracownik organu podatkowego lub funkcjonariusz celny, który dokona wydruku, potwierdzi w formie adnotacji zgodność wydruku z dokumentem elektronicznym.

Kurator jako pełnomocnik ogólny strony

Za pełnomocnika ogólnego strony w sprawach podatkowych uznaje się kuratora wyznaczonego przez sąd na wniosek organu podatkowego. Przypomnienia wymagałoby, że:

– organ podatkowy występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla osoby niezdolnej do czynności prawnych lub osoby nieobecnej, jeżeli kurator nie został już wyznaczony,

– jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej nie może prowadzić swoich spraw wskutek braku powołanych do tego organów, organ podatkowy składa do sądu wniosek o ustanowienie kuratora.

Przyjęto zatem zasadę, że za pełnomocnika ogólnego strony w sprawach podatkowych uznaje się kuratora wyznaczonego przez sąd na wniosek organu podatkowego. Jednocześnie organ, na wniosek którego sąd wyznaczył kuratora, niezwłocznie informuje ministra właściwego do spraw finansów publicznych o treści postanowienia sądu o ustanowieniu kuratora. Ma to również związek z koniecznością wprowadzenia takiej informacji do Centralnego Rejestru.

Warto zauważyć, że dotychczas kurator zwykle nie był uważany nawet za pełnomocnika. Nowa regulacja może w znaczący sposób ułatwić skuteczne przeprowadzenie postępowań podatkowych, tym bardziej że jeszcze przed powołaniem kuratora:

– w sprawie niecierpiącej zwłoki organ podatkowy wyznacza dla osoby nieobecnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego, upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia przez sąd kuratora dla osoby nieobecnej,

– w przypadku niemożności wszczęcia postępowania lub prowadzenia postępowania wobec osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej z powodu braku powołanych do tego organów lub niemożności ustalenia adresu siedziby, miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw, organ podatkowy wyznacza dla tej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd.

Zagadnienie współwystępowania kilku pełnomocników

Nie jest zabronione, by strona miała kilku pełnomocników. Zwłaszcza w odniesieniu do pełnomocnictwa ogólnego może się okazać, że przynajmniej niejedna duża firma zdecyduje się na kilku pełnomocników ogólnych, choćby z tego względu, iż w praktyce „nikt nie jest Alfą i Omegą" – jeden z pełnomocników będzie specjalistą od CIT, drugi od VAT, inny od podatku od nieruchomości etc. Dość prawdopodobne, że oprócz pełnomocników ogólnych – doraźnie (dla konkretnej sprawy) powoływani będą pełnomocnicy szczególni.

Przepisy o.p. w zasadzie nie regulują szczegółowo tej kwestii, wskazując jedynie że ustanawiając więcej, niż jednego pełnomocnika o tym samym zakresie działania lub ustanawiając pełnomocnika ogólnego oraz szczególnego w tej samej sprawie, strona wskazuje organowi jednego z nich jako pełnomocnika do doręczeń. Jeżeli jednak strona tego nie uczyni - organ ma prawo wybrać pełnomocnika, któremu będzie doręczał pisma.

Pojawia się jednak pytanie, czy organ podatkowy winien:

– czekać, aż wypowiedzą się wszyscy pełnomocnicy,

– honorować tylko jednego z nich, np. ustanowionego później bądź też – i wedle jakich reguł – uważać za „ważniejszego" ogólnego bądź szczególnego,

– przyjąć, że każdy z nich może działać samodzielnie.

Przede wszystkim odpowiedź na to pytanie dają stosowane odpowiednio przepisy prawa cywilnego. Wskazują one, że jeżeli mocodawca ustanowił kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania, każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa.