Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił umorzenia zaległych składek osobie ubezpieczonej, będącej jednocześnie płatnikiem tych składek.
Ubezpieczona podnosiła, że spełnione są przesłanki całkowitej nieściągalności. Wskazała, że za pracę otrzymuje wynagrodzenie minimalne, nie posiada żadnego majątku, jest osobą niepełnosprawną. Zwróciła też uwagę na stan zdrowia swojej mamy. Zaznaczyła, że kwota odsetek jest już wyższa niż kwota należności głównej.
ZUS stwierdził, że nie zaistniał żaden z ustawowych przypadków całkowitej nieściągalności. Przeanalizował też przesłanki umorzenia należności, wynikające z rozporządzenia wykonawczego i uznał, że także one nie zachodzą.
Dwa rodzaje przesłanek do umorzenia
Ubezpieczona wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Sąd jednak wyrokiem z 20 lutego 2019 r. sygn. akt I SA/Kr 1352/18 ją oddalił.
Sąd przypomniał, że należności z tytułu zaległych składek mogą być umarzane przez ZUS na zasadach, przewidzianych w art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniami. Całkowita nieściągalność zachodzi, gdy:
- dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;
- sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy - Prawo upadłościowe;
- nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa;
- nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;
- wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;
- nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym;
- naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;
- jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Wyjątek od zasady całkowitej nieściągalności
Ustawowym warunkiem umorzenia należności jest zatem ustalenie całkowitej ich nieściągalności. Od tej zasady jest jednak wyjątek. WSA przypomniał, że wprowadza go – w odniesieniu do ubezpieczonych, będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia, art. 28 ust. 3a ustawy, stosownie do którego takie należności mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Ustawa zawiera podstawę do określenia szczegółowych zasad i przesłanek umorzenia w drodze rozporządzenia. Reguluje je rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Stosownie do par. 3 ust. 1 rozporządzenia, zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:
- gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;
- poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;
- przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.
Powyższe okoliczności (całkowita nieściągalność oraz wykazanie przez skarżącą przesłanek, wymienionych w par. 3 rozporządzenia) podlegały ocenie ZUS.
ZUS dokonał oceny
Zdaniem WSA, nie budzą zastrzeżeń ustalenia ZUS odnośnie stanu zaległości skarżącej, jej dochodów z wynagrodzenia za pracę, prowadzenia gospodarstwa domowego wspólnie z matką, dochodów matki, kosztów utrzymania gospodarstwa domowego, zobowiązań pieniężnych, oszczędności i majątku skarżącej a także jej stanu zdrowia. Wyjaśnienie tych okoliczności odbyło się zgodnie z przepisami prawa i w sposób nie budzący zastrzeżeń sądu.
ZUS przeanalizował poszczególne przesłanki umorzenia zaległości, zarówno wynikające z ustawy, jak i rozporządzenia. Wskazując na niestwierdzenie przez właściwy organ braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję, kwotę zadłużenia wyższą od kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym i zwracając uwagę na to, że ustawowa przesłanka, związana ze śmiercią dłużnika nie może dotyczyć niniejszej sprawy, Zakład nie stwierdził całkowitej nieściągalności należności z tytułu składek w rozumieniu art. 28 ust. 3 ustawy. Skarżąca kwestionowała ustalenia w tym zakresie, niemniej podnoszone przez nią argumenty mogą świadczyć o trudnej sytuacji majątkowej i rodzinnej, ale ta nie jest jeszcze równoznaczna z całkowitą nieściągalnością należności. Rację ma organ wskazując, że nie zapadło postanowienie o umorzeniu egzekucji, a zatem możliwości przymusowego dochodzenia należności się nie wyczerpały. Skarżąca uzyskuje stały dochód z wynagrodzenia za pracę. Nie jest on co prawda wysoki, ale należy mieć na uwadze również kwotę należności, pozostającą do spłaty, która odpowiada dziesięciokrotności miesięcznego wynagrodzenia za pracę, otrzymywanego przez skarżącą.
Zobacz również:
NSA: Telefoniczne konsultacje z fiskusem nie chronią podatnika >>
NSA: Choroba podatnika nie wystarczy, żeby przywrócić termin >>
Wsparcie finansowe od matki
Skarżąca kwestionowała zasadność uwzględnienia w ramach oceny jej sytuacji dochodów jej matki. WSA stwierdził jednak, że co prawda matka nie jest zobowiązana do uregulowania należności skarżącej, niemniej jest osobą, na której wsparcie finansowe może ona liczyć. Uwzględnianie sytuacji zarobkowej i majątkowej rodziny w sprawie o umorzenie należności z tytułu składek jest praktyką, akceptowaną przez sądy administracyjne.
Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego z członkami rodziny, którzy mają stałe dochody, to wystarczający powód, aby ZUS mógł odmówić umorzenia zaległości składkowych płatnikowi niedysponującemu majątkiem.
Cena promocyjna: 296.1 zł
|Cena regularna: 329 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
WSA podkreślił, że ZUS rozważył także, czy skarżąca wykazała, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla niej i jej rodziny. Zakład słusznie zauważył, że nie zostały one wykazane. Organ słusznie stwierdził, że sytuacja majątkowa rodziny, w szczególności dochody zarówno samej skarżącej, jak i prowadzącej z nią wspólnie gospodarstwo domowe matki oznaczają, iż opłacenie zadłużenia nie pozbawi skarżącej możliwości zaspokajania niezbędnych potrzeb życiowych. ZUS przyjął, że nie doszło też do żadnego nadzwyczajnego wydarzenia, wobec którego opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązaną możliwości dalszego prowadzenia działalności. W ocenie sądu ZUS słusznie wskazał, że co prawda skarżąca posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ale nie pozbawia jej to możliwości zarobkowania.
Niestety, NSA również oddalił skargę ubezpieczonej. Uznał, że ZUS ustalił wszystkie okoliczności istotne w sprawie, prawidłowo ocenił, że nie spełnione zostały przesłanki umorzenia, wynikające z art. 28 ust. 3 ustawy oraz par. 3 rozporządzenia.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 maja 2020 r. sygn. akt. I GSK 1811/19
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
