Pytanie
Czy w związku z obniżeniem limitu płatności gotówkowych do 15.000 zł można jako sprzedawca przyjąć zapłatę za fakturę (która byłaby na kwotę 20.000 zł): w części gotówkową np. 10.000 zł i w drugiej części przelewem?
Co w sytuacji, gdy np. stacji paliw wystawia kilka lub kilkanaście faktur w miesiącu na jednego kontrahenta (np. 8 faktur po około 2.500 zł każda - brak umowy współpracy między firmami); w następnym miesiącu taki klient chce wpłacić gotówką cała kwotę zobowiązania z poprzedniego miesiąc?
Czy należy tratować to jako jedną transakcję, mimo braku umowy o współpracy między firmami?
Odpowiedź
Dzielenie płatności kwoty wynikającej z jednej faktury nic nie da, ponieważ płatność dotyczy wartości danej faktury, a nie jej części. Natomiast w drugim przypadku, moim zdaniem można uznać, że mamy do czynienia z odrębnymi transakcjami, skoro każdą z nich dokumentuje oddzielna faktura.
Uzasadnienie
Zgodnie z przepisami art. 22 ustawy z 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – dalej u.s.d.g., dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 zł (transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji).
Przepisy art. 2 i 4 u.s.d.g. określają co należy rozumieć przez:
1) działalnością gospodarczą – zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły;
2) przedsiębiorcę – osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą (za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej).
Niestety w u.s.d.g. nie zdefiniowano pojęcia "transakcja". Określenie tego pojęcia zawiera jednak art. 4 pkt 1 ustawy z 8.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych – dalej u.t.z.,
transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2 u.t.z. (tj. podlegające przepisom u.t.z.), zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
Potwierdzi to NSA: "Zakres regulacji zawartej w przepisie art. 22 ust. 1 u.s.d.g. odnosi się wyłącznie do przedsiębiorców zdefiniowanych w art. 4 u.s.d.g. oraz działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 u.s.d.g. W tym kontekście użyty w treści tego przepisu niedookreślony termin "transakcja" można definiować jako umowę, której przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową." (wyrok NSA z 4.09.2015 r., II GSK 1610/14).
Odnosząc się do sytuacji przedstawionych w pytaniu można stwierdzić, że:
1) dzielenie płatności kwoty wynikającej z jednej faktury nic nie da, ponieważ płatność dotyczy wartości danej faktury dokumentującej transakcję, a nie jej części;
2) w drugim przypadku, moim zdaniem można uznać, że mamy do czynienia z odrębnymi transakcjami, skoro każdą z nich dokumentuje oddzielna faktura – można przyjąć, że mamy do czynienia z odrębnymi transakcjami, jeżeli są to w istocie odrębne zakupy, a nie np. zakupy związane z umową realizowaną etapami.
Trzeba jednak pamiętać, że w drugim przypadku, zakładając, że mamy do czynienia z kilkoma oddzielnymi transakcjami, uregulowanie całości jedną płatnością w gotówce w wysokości przekraczającej limit 15.000 zł, może spowodować konieczność udzielenie wyjaśnień. Szczególnie narażony na weryfikacje jest podmiot dokonujący płatności, ponieważ naruszenie obowiązków określonych w art. 22 u.s.d.g. skutkuje brakiem możliwości obciążenia podatkowych kosztów uzyskania przychodów.
Na marginesie warto odwołać się do wyjaśnienia Ministerstwa Finansów dotyczącego definicji transakcji dla celów wspomnianego limitu 15.000 zł. W odpowiedzi na interpelację poselską (nr 9279) podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów z 8.02.2017 r. (DD6.054.5.2017) przez transakcję i jednorazową wartość transakcji należy rozumieć taką czynność prawną (umowę) zawieraną w związku z prowadzoną przez strony działalnością gospodarczą, w wykonaniu której dokonywana jest co najmniej jedna płatność. Zdaniem resortu finansów, art. 22 u.s.d.g. nie wprowadza czasowego ograniczenia okresu sumowania wielu płatności, składających się na pojedynczą transakcję. Może się zatem okazać, że jedna transakcja obejmuje transfery pieniężne dokonane w ciągu kilku lat (np. w przypadku zawarcia umowy realizowanej etapami, takiej jak umowa wdrożeniowa czy umowa o roboty budowlane). W konsekwencji, jednorazowa wartość transakcji oznacza ogólną wartość wierzytelności lub zobowiązań, określoną w umowie zawartej między przedsiębiorcami.
Jak stwierdzono w wyjaśnieniu, w przypadku:
1) dostaw realizowanych etapami, jeżeli umowa określa harmonogram realizacji dostawy, wówczas jednorazową wartość transakcji stanowi suma wierzytelności z tytułu całej dostawy, a nie należności z tytułu realizacji poszczególnych etapów;
2) umów ramowych, które określają warunki udzielania i realizacji zamówień, w tym również ich termin, lecz nie określają minimalnych obrotów (np. umowa o współpracy bez konkretnych wartości zobowiązań) – jednorazowa wartość transakcji odnosi się do wartości poszczególnych zamówień (w tych przypadkach do ustalenia wartości limitu bierzemy pod uwagę poszczególne zamówienia i nie sumujemy kolejnych faktur lub płatności).
