Z ogólnych przepisów bhp wynika obowiązek pracodawcy zapewnienia właściwych instrukcji na stanowiskach pracy. Z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 lipca 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) nie wynika obowiązek ich przygotowania (a jedynie opiniowania) przez pracownika tej służby. Ze względu na rodzaj i zakres informacji, jakie powinna zawierać tego typu instrukcja najlepiej byłoby gdyby przygotował ją przełożony, osoba znająca tryb, sposób pracy na stanowisku oraz zagrożenia z nim związane - np. kierownik działu itp.
Jaką podstawę prawną przyjąć do takiego uzasadnienia, jeżeli jest ono poprawne?
Przepisy zobowiązujące pracodawcę do opracowania instrukcji stanowiskowych z zakresu bhp, nie ingerują szczegółowo w organizację pracy w danym zakładzie. Jedynym aktem normatywnym dotyczącym osób biorących udział w procesie tworzenia instrukcji jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) - r.s.b.h., stanowiące, że pracownik służby bhp jest obowiązany do ich opiniowania. Wyłącznie od pracodawcy zależy, komu powierzy opracowanie instrukcji, gdyż ma do tego uprawnienia wynikające z art. 100 i 211 pkt 7 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p.
W myśl art. 2374 § 2 k.p. pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. Podobnie, w § 41 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) powtórzono, że pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:
1)stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników;
2)obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych;
3)postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi;
4)udzielania pierwszej pomocy.
Powyższe instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.
Przepisy bhp nie precyzują, kto powyższe instrukcje ma opracować. Na rynku można znaleźć wiele gotowych, "uniwersalnych" opracowań (w cenie od kilku do kilkudziesięciu złotych), jednakże często ich jakość pozostawia wiele do życzenia – są napisane bardzo ogólnikowo i w żaden sposób nie odnoszą się do stosowanych w danym zakładzie np. maszyn i urządzeń. Ze względu na swój poziom mogą jedynie stanowić bazę do opracowania szczegółowych instrukcji.
Pracodawca może również zlecić za wynagrodzeniem wykonanie takich instrukcji specjalistom spoza zakładu pracy, którzy przy udziale przedstawicieli pracowników macierzystego zakładu, stworzą dobre merytorycznie instrukcje, dostosowane do specyfiki konkretnego zakładu pracy.
Pracodawcy, nie chcąc ponosić dodatkowych kosztów, wybierają najczęściej trzecie rozwiązanie, tj. zlecają opracowanie instrukcji bhp swoim pracownikom. Bardzo istotnym jest wówczas, aby pracodawca na autora instrukcji wybrał osobę potrafiącą precyzyjnie i jasno sformułować właściwy przekaz pod adresem pracowników. Wybrany pracownik nie musi być wcale ekspertem w zakresie opracowywanej instrukcji, gdyż w jej opracowaniu mogą – i powinni – brać również udział: przedstawiciel danej komórki organizacyjnej najlepiej znający specyfikę i zagrożenia występujące na stanowisku pracy (np. jej kierownik) oraz pracownik służby bhp.
Pracodawcy, jak również osoby kierujące pracownikami, często stoją na stanowisku, że to pracownik służby bhp powinien zająć się opracowaniem instrukcji. Nie zawsze jest to jednak właściwe rozumowanie. W dużych zakładach pracy, w których występuje wiele stanowisk pracy, maszyn i urządzeń, substancji chemicznych itp., gdyby to "behapowiec" miał sam opracowywać instrukcje dla całej firmy, nie miałby czasu na realizację swoich podstawowych obowiązków (m.in. przeprowadzania kontroli stanowisk pracy). Nie każdy pracownik służby bhp, pomimo posiadania kwalifikacji formalnych, dobrej znajomości przepisów i zasad bhp, posiada również odpowiednią "umiejętność pisania", tak ważną przy tworzeniu tego typu opracowań. Ponadto obciążanie wyłącznie pracownika służby bhp opracowaniem instrukcji byłoby sprzeczne z przepisami § 2 ust. 1 pkt 10 i § 2 ust. 2 r.s.b.h., zgodnie z którymi do zadań pracownika służby należy ich opiniowanie.
Pracodawca, wydając polecenie wykonania instrukcji podległym pracownikom nie musi tłumaczyć się ze swojego wyboru. Przemawia za tym treść art. 100 § 1 k.p., zgodnie z którym pracownik jest obowiązany stosować się do poleceń przełożonych oraz art. 211 pkt 7 k.p., w myśl którego pracownik jest obowiązany współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Warto jeszcze przypomnieć, że zgodnie art. 23711a § 1 k.p. pracodawca powinien skonsultować opracowane instrukcje z pracownikami lub ich przedstawicielami.
Maciej Ambroziewicz
Jaką podstawę prawną przyjąć do takiego uzasadnienia, jeżeli jest ono poprawne?
Przepisy zobowiązujące pracodawcę do opracowania instrukcji stanowiskowych z zakresu bhp, nie ingerują szczegółowo w organizację pracy w danym zakładzie. Jedynym aktem normatywnym dotyczącym osób biorących udział w procesie tworzenia instrukcji jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) - r.s.b.h., stanowiące, że pracownik służby bhp jest obowiązany do ich opiniowania. Wyłącznie od pracodawcy zależy, komu powierzy opracowanie instrukcji, gdyż ma do tego uprawnienia wynikające z art. 100 i 211 pkt 7 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p.
W myśl art. 2374 § 2 k.p. pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. Podobnie, w § 41 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) powtórzono, że pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:
1)stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników;
2)obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych;
3)postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi;
4)udzielania pierwszej pomocy.
Powyższe instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.
Przepisy bhp nie precyzują, kto powyższe instrukcje ma opracować. Na rynku można znaleźć wiele gotowych, "uniwersalnych" opracowań (w cenie od kilku do kilkudziesięciu złotych), jednakże często ich jakość pozostawia wiele do życzenia – są napisane bardzo ogólnikowo i w żaden sposób nie odnoszą się do stosowanych w danym zakładzie np. maszyn i urządzeń. Ze względu na swój poziom mogą jedynie stanowić bazę do opracowania szczegółowych instrukcji.
Pracodawca może również zlecić za wynagrodzeniem wykonanie takich instrukcji specjalistom spoza zakładu pracy, którzy przy udziale przedstawicieli pracowników macierzystego zakładu, stworzą dobre merytorycznie instrukcje, dostosowane do specyfiki konkretnego zakładu pracy.
Pracodawcy, nie chcąc ponosić dodatkowych kosztów, wybierają najczęściej trzecie rozwiązanie, tj. zlecają opracowanie instrukcji bhp swoim pracownikom. Bardzo istotnym jest wówczas, aby pracodawca na autora instrukcji wybrał osobę potrafiącą precyzyjnie i jasno sformułować właściwy przekaz pod adresem pracowników. Wybrany pracownik nie musi być wcale ekspertem w zakresie opracowywanej instrukcji, gdyż w jej opracowaniu mogą – i powinni – brać również udział: przedstawiciel danej komórki organizacyjnej najlepiej znający specyfikę i zagrożenia występujące na stanowisku pracy (np. jej kierownik) oraz pracownik służby bhp.
Pracodawcy, jak również osoby kierujące pracownikami, często stoją na stanowisku, że to pracownik służby bhp powinien zająć się opracowaniem instrukcji. Nie zawsze jest to jednak właściwe rozumowanie. W dużych zakładach pracy, w których występuje wiele stanowisk pracy, maszyn i urządzeń, substancji chemicznych itp., gdyby to "behapowiec" miał sam opracowywać instrukcje dla całej firmy, nie miałby czasu na realizację swoich podstawowych obowiązków (m.in. przeprowadzania kontroli stanowisk pracy). Nie każdy pracownik służby bhp, pomimo posiadania kwalifikacji formalnych, dobrej znajomości przepisów i zasad bhp, posiada również odpowiednią "umiejętność pisania", tak ważną przy tworzeniu tego typu opracowań. Ponadto obciążanie wyłącznie pracownika służby bhp opracowaniem instrukcji byłoby sprzeczne z przepisami § 2 ust. 1 pkt 10 i § 2 ust. 2 r.s.b.h., zgodnie z którymi do zadań pracownika służby należy ich opiniowanie.
Pracodawca, wydając polecenie wykonania instrukcji podległym pracownikom nie musi tłumaczyć się ze swojego wyboru. Przemawia za tym treść art. 100 § 1 k.p., zgodnie z którym pracownik jest obowiązany stosować się do poleceń przełożonych oraz art. 211 pkt 7 k.p., w myśl którego pracownik jest obowiązany współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Warto jeszcze przypomnieć, że zgodnie art. 23711a § 1 k.p. pracodawca powinien skonsultować opracowane instrukcje z pracownikami lub ich przedstawicielami.
Maciej Ambroziewicz