Pytanie
Firma (osoba fizyczna prowadząca działalność) poniosła koszty sądowe (bez egzekucyjnych), związane z niezapłaceniem zobowiązań.
Czy koszty sądowe poniesione przez dłużnika mogą stanowić koszt uzyskania przychodu?
Odpowiedź
Koszty sądowe ponoszone bądź zwracane przez pozwanego powodowi mogą stanowić koszty uzyskania przychodu, o ile związane są obroną przed roszczeniami wynikającymi z działalności spółki i obroną jej majątku, tylko wówczas bowiem posiadają związek przyczynowo-skutkowy z przychodami. Nie będą zaś mogły zostać rozpoznane jako koszty podatkowe wówczas, gdy związku przyczynowo-skutkowego nie posiadają, w szczególności ponoszone są w przypadku roszczeń odszkodowawczych, pracowniczych, bądź innych, niezwiązanych z osiąganiem czy zabezpieczeniem przychodów. Taka sytuacja w mojej ocenie będzie miała również miejsce, gdy pozwany obciążony został ciężarem kosztów postępowania przez sąd z uwagi na nieodpowiednie postępowanie w procesie.
Uzasadnienie
Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki (art. 2 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1025). Żadna z tych kategorii kosztów nie została wymieniona w katalogu kosztów wyłączonych z kosztów podatkowych (art. 23 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 - dalej u.p.d.o.f.), za wyjątkiem kosztów egzekucyjnych związanych z niewykonaniem zobowiązań (art. 23 ust. 1 pkt 14 u.p.d.o.f.). Z treści pytania wynika jednak, że strona ponosiła koszty jedynie w postępowaniu rozpoznawczym, nie zaś w toku egzekucji sądowej.
Rozważyć trzeba więc, czy ponoszone koszty sądowe wykazują związek przyczynowo-skutkowy z przychodami (art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f.). O ile nie budzi wątpliwości istnienie takiego związku w przypadku powoda, domagającego się spełnienia świadczenia pieniężnego czy rzeczowego albo wykonania innego zobowiązania, to wątpliwości powstają w przypadku pozwanego, który ponosi koszty procesu bezpośrednio, bądź, w razie przegranej, obowiązany jest do ich zwrotu wygrywającej stronie powodowej (art. 98 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm. - dalej k.p.c.). Trzeba mieć na względzie również sytuację powoda, który niekiedy może zostać obciążony kosztami, w całości lub części, przez sąd (art. 100, 102 i 103 k.p.c.).
Każdy przypadek ponoszonych kosztów sądowych należy więc rozpatrywać indywidualnie pod kątem możliwości zaliczenia wydatku z tego tytułu do kosztów uzyskania przychodów. Trzeba jednak przede wszystkim zaznaczyć, że potrącalność kosztów tego rodzaju nie zależy od przegranej czy wygranej pozwanego, wynik postępowania sadowego nie wpływa bowiem na związek przyczynowo skutkowy kosztów sądowych z przychodami.
Należy jednak uznać, że koszty sądowe poniesione w celu obrony majątku i zabezpieczenia źródeł przychodu to koszty sądowe i procesowe ponoszone przez podatnika bądź zwracane na rzecz strony przeciwnej w wyniku przegranego sporu sądowego, stanowią koszty uzyskania przychodu. Dotyczy to również kosztów wygranego przez pozwanego procesu nałożonych przez sąd w przypadku częściowego uwzględnienia powództwa (art. 100 k.p.c.). Koszty te dotyczą bowiem całokształtu prowadzonej działalności, choć nie pozostają w związku z konkretnymi przychodami. Stanowią jednak normalny koszt prowadzonej działalności, nieodłącznie związany z ryzykiem jej prowadzenia. W mojej ocenie natomiast nie mogą być zaliczone do kosztów podatkowych koszty procesu nałożone na stronę w wyniku jej niesumiennego, niewłaściwego bądź niezgodnego z prawem zachowania, tych kosztów bowiem strona może z łatwością uniknąć w przepisany sposób realizując swoje, wynikające z przepisów prawa, obowiązki i uprawnienia (art. 103 k.p.c.). Zasada ta znajdzie również zastosowanie do kosztów ponoszonych przez podatników występujących w procesie w charakterze interwenienta, świadka czy biegłego.
Zasady te znajdą zastosowanie więc do kosztów sądowych ponoszonych w procesach obejmujących dochodzenie roszczeń związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą i osiąganiem z niej przychodów, a więc roszczeń kontrahentów z tytułu usług czy dostaw towarów. Odmiennie należy natomiast potraktować koszty ponoszony w sprawach sadowych niezwiązanych z działalnością podstawową, których przedmiotem jest dochodzenie przez powoda niewykonanych zobowiązań niezwiązanych z osiąganiem lub zabezpieczeniem przychodów. Przykładem takich roszczeń są roszczenia ze stosunku pracy czy roszczenia odszkodowawcze.
Podobne stanowisko zostało przedstawione m.in. w interpretacji ministra finansów z 11 kwietnia 2009 r., IPPB5/423-452/09-4/DG.
Taki pośredni związek z przychodami będą miały również koszty postępowania o zapłatę czy kompensatę, od której podatnik, zgodnie z umową, postanowił się uchylić. Postępowanie takie dotyczy bowiem w istocie działalności spółki prowadzonej w celu uzyskania przychodów (z wykonanej przez podwykonawcę umowy) jak i zabezpieczenia ich źródła (przez uzyskanie sądowej ochrony przed bezprawnymi, niezgodnymi z zawieranymi umowami roszczeniami). W efekcie koszty dochodzenia od kontrahenta właściwego wykonania umowy (czy to bezpośrednio, czy to przez wykonanie zastępcze) mogą być, jako niezbędne do osiągnięcia przychodów z tych prac, kosztami uzyskania przychodu.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Prawna formuła kosztu podatkowego
|