Działalność edukacyjna i szkoleniowa - obowiązki na gruncie VAT

Podatnik rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej powinien zdecydować, czy chce być od razu czynnym podatnikiem podatku od towarw i usług (czyli składającym deklaracje VAT, wystawiającym faktury), czy też chce korzystać ze zwolnienia od tego podatku.

1. Zwolnienie przedmiotowe

Możliwość korzystania przez podatnika ze zwolnienia od VAT w przypadku zwolnienia przedmiotowego (ze względu na rodzaj działalności) zależy od charakteru działalności podatnika, rodzaju wykonywanych usług lub rodzaju sprzedawanego towaru. Zwolnieniem przedmiotowym objęte są między innymi usługi edukacyjne i szkoleniowe. W pierwszej kolejności należy wskazać, jakie usługi edukacyjne i szkoleniowe korzystają z tego zwolnienia.
Jak wynika z art. 43 ust. 1 pkt 26–29 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u. – zwalnia się od podatku:
– usługi świadczone przez:

• a) jednostki objęte systemem oświaty w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania,
• b) uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym
  • – oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane;
  • – usługi prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym i wyższym, świadczone przez nauczycieli;
  • – usługi nauczania języków obcych oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane;
  • – usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego:
• a) prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub
• b) świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub
• c) finansowane w całości ze środków publicznych
  • – oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

W zakresie usług świadczonych przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, należy wskazać, że z przepisów o systemie oświaty wynika, iż placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego prowadzące kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych mogą uzyskać akredytację stanowiącą potwierdzenie spełnienia określonych wymogów i zapewnienia wysokiej jakości prowadzonego kształcenia. Akredytacje tę przyznaje kurator oświaty w drodze decyzji administracyjnej.
Dodatkowo, jak wynika z § 13 ust. 1 pkt 19–20 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 73, poz. 392 z późn. zm.), zwalnia się od podatku:

• – usługi w zakresie kształcenia, inne niż wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 26 u.p.t.u., świadczone przez uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz instytuty badawcze oraz świadczenie usług i dostawę ściśle z tymi usługami związane,
• – usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, finansowane w co najmniej 70% ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawę ściśle z tymi usługami związane.

To jest katalog usług edukacyjnych i szkoleniowych zwolnionych od VAT. Zatem gdy podatnik wykonuje jedynie wymienione usługi, może korzystać ze zwolnienia przedmiotowego. Wtedy nie ma znaczenia, jaki obrót osiągnie z tytułu sprzedaży tych usług.

2. Zwolnienie podmiotowe

Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą może korzystać ze zwolnienia ze względu na wysokość obrotu (sprzedaży). Dokładniej rzecz biorąc, ze względu na nieprzekroczenie ustalonej kwoty obrotu.
Co do zasady, jak wynika z art. 113 u.p.t.u., zwalnia się od podatku od towarów i usług podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego (zwolnienie z uwagi na podmiot zwolniony) to podatnik VAT zwolniony.
Jeśli podatnik rozpoczyna w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym kwoty 150.000 zł.

Przykład

Podatnik rozpoczyna działalność dnia 10 maja 2011 r. Kwota, jaka uprawnia podatnika do korzystania ze zwolnienia w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, to 96.986 zł (150.000 zł należy podzielić przez 365 – ilość dni w roku – a następnie pomnożyć przez 236 – ilość dni od dnia 10 maja 2011 r. do końca roku kalendarzowego).
 
Czyli rozpoczynając działalność gospodarczą, z mocy prawa korzysta się ze zwolnienia. Należy tu zauważyć, że do kwoty uprawniającej do korzystania ze zwolnienia (150.000 zł) wlicza się jedynie sprzedaż opodatkowaną, zatem bez sprzedaży zwolnionej. Skutkuje to tym, że jeśli ktoś wykonuje czynności zarówno opodatkowane VAT, jak i zwolnione z tego podatku (przedmiotowo), to do limitu liczy tylko obrót ze sprzedaży opodatkowanej. Pamiętać o tym powinni podatnicy, którzy korzystają ze zwolnienia podmiotowego i nie chcą się stać podatnikami VAT czynnymi. Limit obliczają, biorąc pod uwagę tylko sprzedaż opodatkowaną; nie sumuje się do tego obrotu zwolnionego przedmiotowo (wymienionych powyżej usług szkoleniowych i edukacyjnych).
Należy pamiętać, że każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą jest podatnikiem VAT, tylko niektóre podmioty są podatnikami zwolnionymi.

3. Rejestracja jako podatnik VAT czynny 

Podatnik, zarówno ten, który w poprzednim roku podatkowym nie przekroczył kwoty obrotu w wysokości 150.000 zł (zwolniony), jak i rozpoczynający działalność gospodarczą w ciągu roku, może zrezygnować ze zwolnienia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze właściwego naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnuje ze zwolnienia. Natomiast podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności opodatkowanych w trakcie roku powinien o tym zawiadomić przed dniem wykonania pierwszej czynności.
Ta pisemna rezygnacja ze zwolnienia powinna być złożona na specjalnym formularzu VAT-R (zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług). W części C1 tego zgłoszenia podatnik winien zaznaczyć kwadrat nr 33, a w poz. 38 wpisać datę, od której rezygnuje ze zwolnienia.
Po złożeniu zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R urząd wydaje podatnikowi potwierdzenie zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT (VAT-5). Podmiot taki jest wtedy podatnikiem VAT czynnym. To potwierdzenie zarejestrowania podatnika podatku od towarów i usług podlega opłacie skarbowej w wysokości 170 zł.
Jednocześnie w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R podatnik powinien określić, jaką deklarację będzie składał dla potrzeb podatku VAT (miesięczną VAT-7, czy kwartalną VAT-7K), czyli wybrać częstotliwość składania deklaracji VAT-7.
Jeśli podatnik chce rozliczać się miesięcznie, co miesiąc składać deklaracje VAT, to w zgłoszeniu VAT-R w części C2 winien zaznaczyć kwadrat nr 50, w poz. 58 wpisać rok, a w poz. 57 miesiąc, za który złoży pierwszą deklarację.
Natomiast jeśli podatnik chce rozliczać się kwartalnie, co kwartał składać deklaracje VAT, w zgłoszeniu VAT-R w części C2 winien zaznaczyć kwadrat nr 51, w poz. 56 wpisać rok, a w poz. 55 kwartał, za który złoży pierwszą deklarację. Dodatkowo w części C1 winien zaznaczyć kwadrat w poz. 44 – podatnik wybiera możliwość rozliczania się za okresy kwartalne.