Odpowiedź:
W przypadku jednostek sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z IFRS zagadnienia dotyczące sposobu księgowania środków trwałych, w tym zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych, określa Międzynarodowy Standard Rachunkowości 16 „Rzeczowe aktywa trwałe” – dalej MSR 16, ogłoszony w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmującym określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz. Urz. UE L 320 z 29.11.2008, s. 1. Podkreśla on, iż amortyzacja jest systematycznym rozłożeniem ceny nabycia składnika aktywów (lub kosztu jego wytworzenia, ewentualnie innej kwoty będącej substytutem ceny nabycia/kosztu wytworzenia), pomniejszonej o wartość końcową tego składnika, na przestrzeni okresu użytkowania składnika aktywów, przy czym okres użytkowania to:
– przedział czasu, w którym według przewidywań dany składnik aktywów będzie użytkowany przez jednostkę; lub
– liczba jednostek produkcji lub podobnych jednostek, które według przewidywań jednostka uzyska z danego składnika aktywów (par. 6 MSR 16).
W myśl przepisów par. 51 MSR 16 wartość końcową oraz okres użytkowania składnika aktywów należy weryfikować co najmniej na koniec każdego roku obrotowego. Jest to wymóg minimalny i oznacza, że jednostka może dokonywać weryfikacji okresu użytkowania (a w konsekwencji przyjętej dla danego środka trwałego stawki amortyzacji) z większą częstotliwością, także w trakcie roku obrotowego (i podatkowego jednocześnie). Tak więc, w świetle przytoczonych przepisów MSR 16, jednostka może dokonać zmiany stawki amortyzacji środka trwałego w trakcie roku, np. po zakończeniu jego modernizacji. Wówczas w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości można, przykładowo, zapisać, iż weryfikacji okresu użytkowania środków trwałych dokonuje się na koniec każdego roku obrotowego oraz – dodatkowo – każdorazowo po zakończeniu modernizacji użytkowanych środków trwałych. Jeżeli jednostka nie zdecyduje się na większą niż na koniec każdego roku obrotowego częstotliwość dokonywania weryfikacji okresów użytkowania (a także wartości końcowej i metody amortyzacji) środków trwałych, wówczas praktycznie żadne dodatkowe zapisy w polityce (zasadach) rachunkowości jednostki nie są potrzebne.
Modernizacja środka trwałego skutkuje, oczywiście, wydłużeniem okresu jego użytkowania. W konsekwencji – w przypadku liniowej metody amortyzacji – dochodzi do obniżenia stawki amortyzacji. Należy przy tym pamiętać, iż w myśl par. 51 MSR 16 zmiana okresu użytkowania składnika aktywów stanowi zmianę wartości szacunkowych i jako taka powinna być ujmowana zgodnie z przepisami par. 32-38 Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów” - dalej MSR 8, ogłoszonego w ww. rozporządzeniu. Standard ten stanowi, iż skutki zmian wartości szacunkowej – innej niż zmiana, do której ma zastosowanie par. 37 MSR 8 (przepis ten nie dotyczy analizowanej sytuacji) – ujmuje się prospektywnie poprzez jej uwzględnienie w wyniku:
– okresu, w którym nastąpiła zmiana, jeśli zmiana dotyczy tylko tego okresu lub
– okresu, w którym nastąpiła zmiana i okresów przyszłych, jeśli zmiana dotyczy wszystkich tych okresów (par. 36 MSR 8).
Prospektywne ujęcie skutku zmiany wartości szacunkowej oznacza, że skorygowane powinny zostać wartości dotyczące transakcji, innych zdarzeń i warunków od momentu, w którym nastąpiła zmiana wartości szacunkowych, przy czym zmiana wartości szacunkowych może wpływać tylko na wynik bieżącego okresu lub zarówno na wynik okresu bieżącego, jak i wyniki okresów przyszłych. Zmiana szacowanego okresu użytkowania składnika aktywów podlegającego amortyzacji (lub też oczekiwanego trybu uzyskiwania korzyści ekonomicznych związanych z tym składnikiem aktywów) – jak podkreśla par. 38 MSR 8 – wpływa na koszty amortyzacji zarówno w bieżącym okresie, jak i we wszystkich przyszłych okresach w trakcie pozostałego okresu użytkowania tego składnika aktywów. Jeżeli zatem zmiana okresu użytkowania i stawki amortyzacji ma miejsce w trakcie roku obrotowego (np. po zakończeniu modernizacji środka trwałego), to konsekwencje tej zmiany (nowe koszty amortyzacji) powinny zostać ujęte już w wyniku tegoż roku (np. począwszy od miesiąca, w którym zakończono modernizację). Jeżeli natomiast jednostka będzie dokonywała weryfikacji okresu użytkowania na koniec roku obrotowego, to – w przypadku zmiany stawek amortyzacji – nowe (tu: obniżone) koszty amortyzacji może ujmować w księgach rachunkowych począwszy od pierwszego miesiąca następnego roku obrotowego.
Dorota Mikulska, autorka współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego 
Odpowiedzi udzielono 12 grudnia 2014 r.