Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Doradcy Podatkowego
Osoba prowadząca jednoosobowo działalność przekształca ją w osobę prawną - spółkę z o.o. Działalność polega na skupie wierzytelności. Skupowane są roszczenia wobec firm ubezpieczeniowych po wypłaconych szkodach i przed ich wypłatą (komunikacyjne, osobowe, majątkowe). Przykładowo: zakupiono wierzytelność od osoby fizycznej za kwotę 1000 zł, firma zamierza dochodzić praw na drodze sadowej i uzyskać odszkodowanie ubezpieczyciela w kwocie 1500 zł. Ponieważ przekształcenie wiąże się z koniecznością dokonania wyceny aktywów i pasywów i sporządzenia sprawozdania mam następujące pytania:
1. Czy wypłacona kwota osobie fizycznej stanowi koszt bilansowy?
2. Jeżeli nie ma wyroku sądu, to czy zgłoszenia roszczenia podlegają wycenie? Jeżeli podlegają, to jak ją przeprowadzić? Czy i w jaki sposób ująć w bilansie zgłoszenie roszczenia?
Odpowiedź:
Spółka z o.o. powstała w wyniku przekształcenia działalności osoby fizycznej (przedsiębiorcy), zgodnie z przepisami rozdziału 6 „Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową” działu III „Przekształcenia spółek” ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 z późn. zm.) – dalej k.s.h. – ma obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) – dalej u.o.r. Przedsiębiorca przekształcany mógł natomiast prowadzić „pełną” rachunkowość lub podatkową książkę przychodów i rozchodów.
Odpowiadając na pierwsze pytanie, czy wypłacona kwota osobie fizycznej (z tytułu nabycia wierzytelności) stanowi koszt bilansowy – należy odpowiedzieć przecząco. Nabyta wierzytelność stanowi składnik aktywów, natomiast cena nabycia stanowi zobowiązanie wobec wcześniejszego wierzyciela.
Zakup wierzytelności w księgach nabywcy ujmuje się na koncie 248 Inne rozrachunki. Do chwili wpływu środków od dłużnika, różnicę pomiędzy wartością nominalną nabytej wierzytelności a ceną nabycia ujmuje się na koncie 840 Rozliczenia międzyokresowe przychodów. W momencie zapłaty należności w kwocie:
– pełnej – kwotę wynikającą z różnicy pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną zakupu należy przeksięgować z konta 840 Rozliczenia międzyokresowe przychodów na konto 754 Inne przychody finansowe,
– niższej od pełnej, ale wyższej od ceny zakupu – nadwyżkę wartości nominalnej nad kwotą rzeczywiście zapłaconą, należy przenieść na konto 840 Rozliczenia międzyokresowe przychodów, a różnicą (zyskiem) zwiększyć przychody finansowe,
– niższej od ceny zakupu – nadwyżkę wartości nominalnej nad kwotą rzeczywiście zapłaconą, należy przenieść na konto 840 Rozliczenia międzyokresowe przychodów (ale tylko do wysokości wcześniejszego zapisu), zaś pozostałą częścią (stratą) zwiększyć koszty finansowe.
Tak więc nabycie wierzytelności księgowane jest:
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z dłużnikiem) – wartość nominalna wierzytelności
Ma konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki ze zbywcą wierzytelności)
Ma konto 840 Rozliczenia międzyokresowe przychodów – nadwyżka wartości nominalnej nad ceną zakupu (zobowiązaniem wobec pierwotnego wierzyciela – zbywcy wierzytelności).
Zapłata cedentowi (zbywcy wierzytelności) ewidencjonowana jest:
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki ze zbywcą wierzytelności)
Ma konto 131 Bieżący rachunek bankowy lub 100 Kasa.
Do kosztów rachunkowych zaliczona zostanie wartość wierzytelności w momencie jej zapłaty przez dłużnika lub dalszej sprzedaży.
Drugie pytanie „Jeżeli nie ma wyroku sądu, to czy zgłoszenia roszczenia podlegają wycenie? Jeżeli podlegają, to jak ją przeprowadzić? Czy i w jaki sposób ująć w bilansie zgłoszenie roszczenia?" – niestety nie jest w pełni zrozumiałe.
Do istoty pojęcia „roszczenie” należy również przyznanie mu ochrony sądowej. Odmowa spełnienia obowiązku przez dłużnika uprawnia wierzyciela (również cesjonariusza) do dochodzenia swych praw przed sądem. Sądowe stwierdzenie zasadności roszczenia wierzyciela następuje w formie wyroku, który następnie podlega wykonaniu przez komornika, jeżeli dłużnik nie wypełni samodzielnie swojego obowiązku. Wysokość roszczenia uzasadnia powód na podstawie różnych dokumentów, natomiast sąd w tej sprawie może powołać biegłego.
Wierzytelność (roszczenie) nie musi być zgłoszone w formie pozwu do sądu, żeby mogło być wycenione w księgach rachunkowych jako należność. Jednakże, z informacji przekazanych w pytaniu wynika, że osoba fizyczna skupuje, a później spółka przekształcona będzie to robić: „roszczenia wobec firm ubezpieczeniowych po wypłaconych szkodach i przed ich wypłatą (komunikacyjne, osobowe, majątkowe)”. Ze względu na to, że firmy ubezpieczeniowe nie bardzo mogą sobie pozwolić na jawne ignorowanie udokumentowanych i prawnie uzasadnionych wierzytelności swoich klientów, natomiast dość chętnie kwestionują roszczenia, jeżeli tylko mają ku temu podstawy prawne lub formalne, ujęcie nabytych wierzytelności powinno wynikać z dokumentów dotyczących danej wierzytelności, a nie oświadczenia wierzyciela.
Zgłoszone do sądu roszczenia mogą być wyceniane w wysokości określonej w pozwie, jednakże zgodnie z art. 35b ust. 1 pkt 3 u.o.r. wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności. Zgłoszenie roszczenia przeciwko dłużnikowi do sądu nie podlega osobnej ewidencji w księgach rachunkowych i ujęcia w bilansie przez wierzyciela z wyjątkiem przeniesienia w księgach rachunkowych wierzytelności do grupy należności dochodzonych na drodze sądowej.
Tadeusz Waślicki, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego
Odpowiedzi udzielono 5 sierpnia 2014 r.