Odpowiedź:
Opisywana w pytaniu sytuacja wywołuje wątpliwości, aczkolwiek istnieją pewne przesłanki ku temu, aby uznać, że urząd skarbowy nie miał racji.
Uzasadnienie:
Czynny żal skuteczny wywołuje skutek taki, że sprawca czynu zabronionego, który skutecznie wyraził czynny żal nie podlega karze. Sformułowanie, że sprawca „nie podlega karze” jest zwrotem przepisów prawa i postępowania karnego. Zgodnie bowiem z przepisem art. 17 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1749 z późn. zm.) nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze. Z uwagi na to, że czynny żal może być wyrażony wyłącznie przed wszczęciem postępowania karnego w sprawie o przestępstwo (wykroczenie) skarbowe objęte zawiadomieniem, skutkiem wykazania czynnego żalu będzie niemożność wszczęcia postępowania karnego skarbowego za to właśnie przestępstwo, czy też wykroczenie.
Zgodnie z przepisem art. 16 § 5 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 186 z późn. zm.) – dalej k.k.s. – zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
1) w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
Jak rozumiem urząd skarbowy powołał się właśnie na fakt posiadania przez siebie „wyraźnie udokumentowanej wiadomości” o popełnieniu wykroczenia skarbowego.
Przepisy prawa nie definiują, co należy rozumieć przez „wyraźnie udokumentowaną wiadomość” o popełnieniu czynu zabronionego. Organy ścigania podejmują wiadomości o popełnieniu przestępstw lub wykroczeń bądź to na podstawie własnej pracy (operacyjnej), bądź to na podstawie zawiadomień o przestępstwie (wykroczeniu) skarbowym.
W zasadzie można by przyjmować, że wykrycie przez urząd we własnym zakresie braku deklaracji stanowi wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego. Brak deklaracji w określonym okresie nie przesądza jednak jeszcze o tym, że nie została ona złożona przez podatnika. W szczególności w przypadku nadania deklaracji pocztą, możliwa jest sytuacja, w której pomimo braku deklaracji w urzędzie, została ona złożona w terminie przez podatnika.
Przepisy k.k.s. wymagają tutaj wszakże „wyraźnie udokumentowanej” wiadomości (informacji). Wynika stąd, że fakt popełnienia przestępstwa musi w zasadzie zostać poparty jakimiś dowodami w postaci dokumentów. W myśl Słownika języka polskiego „udokumentowany” znaczy bowiem tyle co „poparty dowodami, dokumentami, stwierdzony na podstawie dokumentów lub ustalonych, sprawdzonych faktów”. W tym przypadku trudno jednak mówić o dokumentach, gdyż trudno sobie wyobrazić, aby urząd skarbowy tworzył np. rejestr niezłożonych deklaracji. Należy zatem przyjąć, że w tym przypadku wiadomością udokumentowaną jest wiadomość stwierdzona na podstawie dokumentów (a raczej ich braku) i ustalonych (sprawdzonych) faktów.
Kodeks wymaga ponadto udokumentowania wyraźnego. Słownik języka polskiego przez „wyraźny” rozumie oczywisty, niedwuznaczny, jawny. A zatem fakty ustalone na poparcie stwierdzenia popełnienia czynu zabronionego powinny dawać graniczące z pewnością przekonanie o popełnieniu czynu zabronionego.
Z opisu sytuacji przedstawionego w pytaniu wynika, że deklaracja została przesłana – jak rozumiem elektronicznie – w dniu 11 września 2016 r. Natomiast czynny żal został nadany na poczcie dnia następnego. Z chwilą wpłynięcia deklaracji (zakładam, iż składanej elektronicznie) w systemie informatycznym urzędu pojawiła się informacja, że deklaracja wpłynęła po terminie.
Czy można skutecznie przyjąć, że urząd skarbowy miał już wtedy wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego dokumentowaną, a do dopiero udokumentowaną wyraźnie?
Jest to dyskusyjne. Istotne – spóźnione złożenie deklaracji powoduje, że w dniu jej złożenia urząd skarbowy uzyskuje wiadomość o czynie zabronionym (niezłożeniu deklaracji w terminie). Czy jest to udokumentowanie wyraźne?
Jest to dyskusyjne. Z pewnością rozwiązaniem o wiele lepszym – na przyszłość – jest wysyłanie czynnego żalu (w tego rodzaju przypadkach) przed nadaniem deklaracji albo najpóźniej w tym samym dniu.
Adam Bartosiewicz, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego
Odpowiedzi udzielono 28.10.2016 r.
Czy urząd skarbowy ma prawo ukarać podatnika w przypadku wysłania czynnego żalu po złożeniu opóźnionej deklaracji?
Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Głównego KsięgowegoW dniu 19 października 2016 r. otrzymaliśmy z urzędu skarbowego wezwanie do stawiennictwa się w celu ukarania za złożenie po terminie deklaracji VAT-7 za kwiecień 2016 r. Deklaracja ta została wysłana 11 sierpnia 2016 r., a w dniu następnym, czyli 12 sierpnia 2016 r. wysłaliśmy pocztą czynny żal.Czy urząd ma prawo nas ukarać w takiej sytuacji?Twierdzi on, że czynny żal został wysłany za późno, ponieważ urząd już 11 sierpnia 2016 r. wiedział o popełnieniu wykroczenia. My natomiast uważamy, że skoro wezwanie otrzymaliśmy dopiero 19 października 2016 r., to nie są nam w stanie udowodnić, kiedy tak naprawdę, ktoś z urzędu skarbowego zauważył to wykroczenie.
