Pytanie

Polska spółka, czynny podatnik VAT, świadczy usługi konsultingowe dla klientów w kraju i za granicą.
Jak należy rozliczać VAT w przypadku sprzedaży tych usług kontrahentom zagranicznym?
Czy sprzedaż dla klientów zagranicznych należy ewidencjonować na kasie fiskalnej?
Płatności za te usługi są dokonywane zarówno gotówką, jak i przelewem.
Od którego momentu należy rozpocząć fiskalizację, jeśli sprzedaż dla osób fizycznych następuje wyłącznie za granicę?
Czy sprzedaż opodatkowana poza terytorium kraju (gdy VAT rozlicza nabywca) podlega fiskalizacji (prośba o ewentualne interpretacje indywidualne)?

Odpowiedź

Świadczenie usług konsultingowych dla kontrahentów zagranicznych podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce tylko w przypadku świadczenia tych usług dla podmiotów niebędących podatnikami (w szczególności dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej) z innych państw członkowskich. Szczegóły oraz odpowiedzi na pozostałe pytania znajdują się w uzasadnieniu.

Uzasadnienie

Opodatkowaniu VAT w Polsce podlega, między innymi, odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm. – dalej u.p.t.u.). A contrario – nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce odpłatne świadczenie usług poza terytorium Polski. O tym czy świadczenie usług ma miejsce na terytorium kraju decydują przepisy o miejscu świadczenia usług, tj. przepisy art. 28a-28o u.p.t.u. oraz § 3-4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2013 r. w sprawie miejsca świadczenia usług oraz zwrotu kwoty podatku naliczonego jednostce dokonującej nabycia (importu) towarów lub usług (Dz. U. z 2013 r. poz. 1656).

Miejsce świadczenia usług konsultingowych świadczonych dla podmiotów zagranicznych:
1) ustala się na zasadach określonych przepisami art. 28b u.p.t.u., czyli na zasadach ogólnych obowiązujących w przypadku świadczenia usług na rzecz podatników – w przypadku ich świadczenia na rzecz podatników zagranicznych (w uproszczeniu – dla firm zagranicznych); najczęściej miejsce świadczenia usług konsultingowych znajduje się w państwie siedziby nabywcy (na podstawie art. 28b ust. 1 u.p.t.u.), a więc nie podlegają one opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce,
2) ustala się na zasadach określonych przepisami art. 28c u.p.t.u., czyli na zasadach ogólnych obowiązujących w przypadku świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami – w przypadku ich świadczenia dla podmiotów niebędących podatnikami (w szczególności dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej) z innych państw członkowskich; najczęściej miejsce świadczenia usług konsultingowych znajduje się w państwie siedziby podatnika świadczącego te usługi (na podstawie art. 28c ust. 1 u.p.t.u.), a więc w przypadku ich świadczenia przez polską spółkę podlegają one opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce (według stawki 23 proc.),
3) znajduje się poza terytorium kraju (w państwie siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub zwykłego miejsca pobytu) w przypadku ich świadczenia dla podmiotów niebędących podatnikami (w szczególności dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej) spoza Unii Europejskiej (na podstawie art. 28l pkt 3 u.p.t.u.); w zakresie tym świadczenie usług konsultingowych nie podlega zatem opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce.

Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że obowiązek ewidencjonowania za pomocą kas rejestrujących obejmuje sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Sprzedażą w rozumieniu VAT jest, między innymi, odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (zob. art. 2 pkt 22 u.p.t.u.). A contrario – nie jest sprzedażą w rozumieniu VAT odpłatne świadczenie usług poza terytorium kraju, tj. odpłatne świadczenie usług, których miejsce świadczenia znajduje się poza terytorium kraju.

W świetle powyższego obowiązek ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kas rejestrujących istnieć może tylko w drugiej ze wskazanych sytuacji, tj. w przypadku świadczenia usług konsultingowych dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej z innych państw członkowskich (podobnie jak ma się rzecz w przypadku świadczenia takich usług dla polskich osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). W pierwszej ze wskazanych sytuacji sprzedaż nie następuje na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (ani rolników ryczałtowych), zaś w trzecim – miejsce świadczenia usług nie znajduje się na terytorium kraju.

W zakresie sprzedaży dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej z innych państw członkowskich spółka na zasadach ogólnych korzystać może ze zwolnień z obowiązku ewidencjonowania określonych przepisami § 2 i 3 rozporządzenia ministra finansów z 29 listopada 2012 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. poz. 1382) – dalej r.z.e., np. ze zwolnienia od podatku ze względu na kwotę obrotu realizowanego na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych (zob. § 3 ust. 1 pkt 1 r.z.e.), zwolnienie obejmujące świadczenie usług w niewielkich ilościach (zob. § 2 ust. 1 w zw. z poz. 34 załącznika do r.z.e.) oraz zwolnienie obejmujące świadczenie usług opłacanych w całości za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej (zob. § 2 ust. 1 w zw. z poz. 36 załącznika do r.z.e.).

Fiskalizację spółka obowiązana jest w związku z tym rozpocząć z chwilą wystąpienia pierwszej sprzedaży (tj. w omawianej sytuacji – podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce odpłatnego świadczenia usług) na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, która nie jest zwolniona z obowiązku ewidencjonowania.

Na zakończenie pragnę wyjaśnić, że sprzedaż opodatkowana poza terytorium kraju nigdy nie podlega obowiązkowi ewidencjonowania za pomocą kas rejestrujących (niezależnie od tego czy VAT rozlicza nabywca czy nie). Obowiązkowi temu – jak zostało wskazane powyżej – podlegać może wyłącznie sprzedaż podlegająca opodatkowaniu VAT w Polsce.

Pytanie pochodzi z programu Vademecum Głównego Ksiegowego