Czy można odliczyć VAT, jeśli faktura nie zawiera NIP nabywcy

Przedsiębiorcy (podatnikowi VAT czynnemu) przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, wynikającego z wystawionych faktur dokumentujących nabycie nieruchomości, do majątku wspólnego z małżonka, pomimo, że faktura zostanie wystawiona na imię obojga małżonków oraz na fakturze nie będzie numeru NIP przedsiębiorcy. Dotyczy to jednak tylko tych faktur, które nie były wstawione do paragonów fiskalnych.

Przedsiębiorcy pozostający w związkach małżeńskich (i ustroju ustawowej wspólności majątkowej) nabywając na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej nieruchomości (np. lokale użytkowe, grunty) nabywają je do majątku wspólnego z małżonkiem. W takim przypadku zakup takiej nieruchomości zostanie udokumentowany fakturą wystawioną na obojga małżonków, przy czym na fakturze nie będą wskazane numery NIP, ani przedsiębiorcy (podatnika), ani jego małżonka. Sprzedaż takiej faktury nie zostanie zaewidencjonowana na kasie fiskalnej i będzie udokumentowana wyłącznie fakturą. W takiej sytuacji pojawia się pytanie, czy jeżeli nabyta nieruchomość ma służyć wyłącznie prowadzonej działalności gospodarczej (wyłącznie działalności opodatkowanej podatkiem VAT) przez przedsiębiorcę (podatnika, który jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny), małżonek podatnik nie prowadzi działalności gospodarczej, w której by wykorzystywał tę nieruchomość, to przedsiębiorca może odliczyć podatek naliczony wynikający z otrzymanej faktury wystawionej na imię obojga małżonków, bez numerów NIP, ani podatnika, ani jego małżonka?

Czy można odliczyć VAT, jeśli na fakturze nie ma NIP

Istota analizowanego problemu dotyczy kwestii prawa do odliczenia podatku VAT z wystawionych przez sprzedającego faktur dokumentujących zakup gruntu pomimo braku numeru NIP nabywcy na dokumentach. Organy podatkowe potwierdzają, że brak numeru NIP na fakturach dokumentujących nabycie nieruchomości nie przesądza o braku prawa do odliczenia podatku VAT.

Uwaga: Na marginesie należy tutaj wskazać, że dostawa nieruchomości korzysta (do 31 grudnia 2024 r.) ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej na podstawie par. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 24 listopada 2023 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących w zw. z poz. 35 załącznika do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2023 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. W analizowanym przypadku sprzedaż nieruchomości nie była ujmowana na kasie fiskalnej. Jest to bardzo ważna informacja, gdyż w takiej sytuacji analizowanych faktur nie dotyczył wymogi określone w art. 106b ust. 5-ust. 6 ustawy o VAT (, które ujmując rzecz najogólniej uzależniają możliwość wystawienia faktury do paragonu fiskalnego od zamieszczenia w treści paragonu numeru NIP nabywcy będącego podatnikiem) oraz art. 109a ustawy o VAT (nakładającego 100 proc. sankcje na podatnika za ujęcie w ewidencji JPK_VAT faktury wystawionej z naruszeniem art. 106b ust. 5 ustawy o VAT).

Co z fakturą wystawioną na małżonków

W analizowanej sprawie przedmiotowa faktura została wystawiona na imię obojga małżonków, gdyż nieruchomość została nabyta do majątku wspólnego małżonków, pomimo, że będzie wykorzystywana przez jednego z nich w prowadzonej działalności gospodarczej

Kwestie stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809), zwanej dalej „Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym”.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej, jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej).

W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku (art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny (art.  36 §  1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku (art.  36 par. 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności (art. 36 par. 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków (art. 37 par. 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).  Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Zatem w akcie notarialnym dokumentującym tego rodzaju nabycie nieruchomości wymieniani są więc oboje małżonkowie, jeżeli istnieje między nimi ustawowa wspólność majątkowa. Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną uprawniającą do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego, a w czasie jej trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego.

Jednakże autonomiczność podatku VAT wyklucza możliwość interpretacji przepisów, która zakładałaby, że stosunki majątkowe między małżonkami, regulowane przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, mogą kształtować zakres praw i obowiązków podatników podatku VAT. Zatem fakt, że nabyta przez przedsiębiorcę (podatnika VAT)  wraz jego małżonką nieruchomość  stanowi majątek wspólny małżonków, nie wpływa w żaden sposób na prawo podatnika (przedsiębiorcy)  do odliczenia podatku naliczonego z wystawionej m.in. na niego  faktury. Szczególnego rodzaju podmiot, jakim jest małżeństwo - na gruncie ustawy o VAT - nie ma przymiotu podatnika. Jednakże pozbawienie jednego z małżonków, będącego czynnym podatnikiem podatku VAT w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prawa do odliczenia kwoty podatku naliczonego z faktury wystawionej na oboje małżonków w sytuacji, gdy nabycie ma związek z tą działalnością gospodarczą, naruszałoby zasadę neutralności - fundamentalną zasadę obowiązującą w podatku VAT.  Jeśli więc małżonkowie pozostają we współwłasności małżeńskiej i nabywają dobro inwestycyjne, które jest używane w sposób wyłączny do celów prowadzonej działalności gospodarczej przez jednego z małżonków będących współwłaścicielami, to jeden z nich korzysta z prawa do odliczenia całości podatku naliczonego, pod warunkiem, że występuje związek pomiędzy poniesionymi wydatkami, a wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Organy akceptują faktury na imię obojga małżonków

Podsumowując, w analizowanym problemie można przyjąć, że przedsiębiorcy (podatnikowi VAT czynnemu) przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, wynikającego z wystawionych faktur dokumentujących nabycie nieruchomości, do majątku wspólnego z małżonka, pomimo, że faktura zostanie wystawiona na imię obojga małżonków oraz na fakturze nie będzie numeru NIP przedsiębiorcy (por.(interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 czerwca 2024 r., 0114-KDIP1-3.4012.283.2024.1.AMA). Dotyczy to jednak tylko tych faktur, które nie były wstawione do paragonów fiskalnych.

Warto tutaj zaznaczyć, że organy podatkowe dopuszczają możliwość wystawienia faktury na imię obojga małżonków, wraz z numerem NIP małżonka prowadzącego działalność gospodarczą (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 17 lutego 2021 r., 0113-KDIPT1-2.4012.6.2021.1.AMO). Taki sposób wystawienia faktury dokumentującej zakup do majątku wspólnego małżonków, z których jeden prowadzi działalność gospodarczą należałaby uznać za rozwiązanie bezpieczniejsze dla podatnika.

Zaznaczyć przy tym należy, że nie tylko w przypadku nabycia nieruchomości organy podatkowe przyznania prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur nie zawierających numeru NIP. Przykładowo, jak wskazał  Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 21 czerwca 2024 r., 0112-KDIL1-2.4012.158.2024.2.ID, prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury uzależnione jest od spełnienia warunków wynikających z przepisu art. 86 ust. 1 ustawy, a także od niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis art. 88 ustawy enumeratywnie określa listę przypadków, w których podatnik został pozbawiony prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony, jednakże nie wymienia opisanej we wniosku nieprawidłowości (braku NIP nabywcy) jako przesłanki negatywnej powodującej utratę prawa do odliczenia podatku naliczonego (w sytuacji, gdy faktura odzwierciedla prawdziwe zdarzenie gospodarcze). Zatem brak numeru NIP na fakturze nie przesądza o braku prawa do odliczenia podatku VAT. Zatem, analiza przedstawionego opisu sprawy oraz treści powołanych przepisów prowadzi do stwierdzenia, że przysługuje/będzie przysługiwało Panu prawo do odliczenia części podatku VAT naliczonego z faktur dokumentujących zużycie energii elektrycznej w gospodarstwie rolnym. Przy czym prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z faktur, na których nie ma numeru NIP przysługuje, o ile na podstawie danych zawartych w ww. fakturach możliwe jest zidentyfikowanie Pana jako nabywcy. Prawo to przysługuje/będzie przysługiwało w takiej części, w jakiej energia elektryczna jest/będzie wykorzystywana do wykonywania czynności opodatkowanych. Prawo to przysługuje/będzie przysługiwało pod warunkiem niezaistnienia przesłanek negatywnych wymienionych w art. 88 ustawy. Podsumowując, stwierdzam, że przysługuje/będzie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku VAT, zawartego w cenie energii elektrycznej oraz usługi dystrybucji na podstawie faktur VAT wystawionych przez operatora na osobę prywatną niezawierających numeru NIP. 

Autor: Marcin Szymankiewicz, doradca podatkowy

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.