1. Ogólne zasady doboru środków ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej - zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu.
Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane dopiero wówczas, gdy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy. Innymi słowy – należy przestrzegać zasady nadawania priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej.
Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikom do stosowania środki ochrony indywidualnej, które powinny być odpowiednio dobrane do istniejącego zagrożenia i dopasowane do danego pracownika (co powinien zapewnić niezbędny system regulacji), nie powinny przy tym powodować, same z siebie, zwiększonego zagrożenia. Środki te, powinny uwzględniać wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika oraz warunki istniejące w danym miejscu pracy.
W szczególności środki ochrony indywidualnej powinny zapewniać wystarczającą, rzeczywistą ochronę przed występującymi zagrożeniami, w taki sposób, aby podczas używania w warunkach, do których są przeznaczone, pracownik mógł normalnie wykonywać wszystkie czynności, zachowując równocześnie ochronę na możliwie najwyższym osiągalnym poziomie.
Przez ochronę na możliwie najwyższym osiągalnym poziomie (który np. powinien być wzięty pod uwagę przy zakupie tych środków), należy rozumieć poziom, powyżej którego niedogodności związane z noszeniem środków ochrony indywidualnej uniemożliwiają ich skuteczne używanie podczas narażenia na zagrożenia lub uniemożliwiają normalne wykonywanie czynności.

2. Wymagania zasadnicze dotyczące środków ochrony indywidualnej

Przed wyborem i zakupem potrzebnych środków ochrony indywidualnej należy sprawdzić, czy spełniają one ”wymagania zasadnicze”, zapewniające bezpieczeństwo ich stosowania. Wymagania te, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173).
Wymagania zasadnicze oznaczają, że środki ochrony indywidualnej powinny być wyprodukowane z materiałów, które nie mogą wpływać niekorzystnie na zdrowie lub higienę pracownika i wykonane na tyle starannie, aby powierzchnie mające kontakt z ciałem użytkownika podczas ich używania, były gładkie, pozbawione ostrych brzegów, występów i krawędzi, mogących spowodować skaleczenie lub inne uszkodzenie ciała pracownika. Ponadto powinny być możliwie lekkie, przy zachowaniu wymaganej wytrzymałości i skuteczności działania, charakteryzować się możliwie minimalnymi utrudnieniami dla użytkownika związanymi z poruszaniem się i postrzeganiem otoczenia podczas ich używania.
Jeżeli środki ochrony indywidualnej są wyposażone w system regulacji, system ten powinien być zaprojektowany i wykonany w sposób uniemożliwiający ustawienie nieprawidłowych parametrów regulacji mogących się dokonać bez wiedzy pracownika w przewidywanych warunkach używania. Jednocześnie powinny być łatwe w prawidłowym ich zakładaniu i noszeniu w przewidywalnych warunkach, wykonywanych ruchach i przyjmowanych pozycji ciała. Z tego względu powinny zapewnić możliwość optymalnego dostosowania tych środków do budowy ciała użytkownika, w szczególności za pomocą odpowiednich systemów regulacji i mocowania lub przez zapewnienie rozmiarów dostosowanych do rozmiarów antropometrycznych człowieka.
Środki ochrony indywidualnej zakrywające chronione części ciała powinny być właściwie wentylowane - na tyle, na ile jest to możliwe, aby ograniczyć wydzielanie się potu podczas ich używania. Jeżeli spełnienie tego warunku nie jest możliwe, środki te powinny być wyposażone w układy do wchłaniania potu.
Wszelkie ograniczenia pola widzenia, wywołane przez środki ochrony indywidualnej chroniące twarz, oczy i drogi oddechowe, powinny być możliwie małe. Stopień optycznej przejrzystości i neutralnej barwie wizjerów, znajdujących się w środkach ochrony indywidualnej, powinien być dostosowany do wykonywanych przez użytkownika precyzyjnych i długotrwałych czynności. Jeżeli jest to konieczne, ochrony powinny być wyposażone w środki przeciwdziałające zaparowywaniu wizjerów.
Środki ochrony indywidualnej przeznaczone dla użytkowników wymagających korekcji wzroku powinny być dostosowane do ich noszenia wraz z okularami lub szkłami kontaktowymi.
Jeżeli intensywność użytkowania lub czas tego użytkowania powodujący starzenie się środków ochrony indywidualnej mogą mieć poważny wpływ na ich właściwości, na każdym egzemplarzu środków wprowadzanych do obrotu lub na ich wymienialnych częściach składowych powinny być podane, w sposób trwały i czytelny: data upływu okresu trwałości i data ich produkcji. Informację taką należy również w sposób trwały umieścić na opakowaniu tych środków.
Części składowe środków ochrony indywidualnej, które mogą być regulowane, odłączane lub wymieniane przez użytkownika, powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby czynności te, mogły być wykonane bez użycia narzędzi.
Znaki identyfikacyjne lub rozpoznawcze, odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do bezpieczeństwa i zdrowia użytkownika, umieszczone na środkach ochrony indywidualnej danego typu lub rodzaju, powinny być wykonane w formie znormalizowanych piktogramów lub ideogramów oraz czytelne przez przewidywany okres używania tych środków. Znaki powinny być kompletne, dokładne i na tyle zrozumiałe, aby nie można było błędnie ich interpretować. Znaki zawierające wyrazy lub zdania powinny być sformułowane w języku urzędowym państwa, na którego obszarze środki ochrony indywidualnej będą wprowadzane do obrotu.
W przypadku gdy środki ochrony indywidualnej lub ich składniki są zbyt małe, aby można było umieścić na nich całość lub część niezbędnych znaków, o których wyżej mowa, informacja dotycząca tych znaków powinna być umieszczona na opakowaniu tych środków oraz w instrukcji dostarczonej przez producenta.
Środki ochrony indywidualnej wykonane z materiału przeznaczonego do używania w warunkach, w których obecność każdego pracownika powinna być wizualnie sygnalizowana, należy wyposażyć w jeden lub więcej właściwie rozmieszczonych elementów lub urządzeń emitujących albo odbijających promieniowanie widzialne o odpowiedniej intensywności świetlnej oraz właściwościach fotometrycznych i kolorymetrycznych.
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel wprowadzając środki ochrony indywidualnej do obrotu, mają obowiązek dostarczyć instrukcję ich użytkowania. Instrukcja powinna zawierać:

  1. nazwę i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela;
  2. sposób przechowywania, używania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezynfekcji środków ochrony indywidualnej;
  3. informację o zalecanych przez producenta środkach czyszczących, konserwujących i dezynfekujących, które nie będą negatywnie oddziaływać na użytkownika środków ochrony indywidualnej oraz na te środki, o sposobie działania środków ochrony indywidualnej, o stwierdzonym podczas badań technicznych lub sprawdzających poziomie ochrony lub klasie ochrony, o odpowiednim dodatkowym wyposażeniu środków ochrony indywidualnej i charakterystyce ich części zamiennych, o klasie ochrony dla różnych poziomów zagrożeń i związanych z tym ograniczeń używania środków ochrony indywidualnej oraz o rodzaju opakowania właściwego do ich bezpiecznego transportu;
  4. datę ważności lub okres trwałości środków ochrony indywidualnej lub ich określonych części składowych;
  5. wyjaśnienie oznaczeń w niej zamieszczonych;
  6. nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej, uczestniczącej w procesie oceny zgodności (Ocena zgodności to działanie zmierzające do wykazania, że należycie zidentyfikowany wyrób lub proces jego wytwarzania jest zgodny z wymaganiami zasadniczymi i szczegółowymi, zdefiniowanymi we właściwych przepisach.

Ocena zgodności z wymaganiami zasadniczymi jest obowiązkowa przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu. Ocenie tej podlegają wprowadzane do obrotu wyroby, mogące stwarzać zagrożenie albo służące ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia lub środowiska, objęte odrębnymi ustawami lub rozporządzeniami) środków ochrony indywidualnej.
Instrukcja powinna być opracowana dokładnie i zrozumiale, co najmniej w języku urzędowym państwa, na którego obszarze środek ochrony indywidualnej ma być wprowadzony do obrotu.
 

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.