Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało kontynuację programu „Solidarność pokoleń“, promującego zwiększenie aktywności zawodowej osób w wieku 50+ na lata 2014-2020. Jest to ważne i pilne zadanie, gdyż w ciągu ostatnich 5 lat średnie dalsze trwanie życia 45-latków w Polsce wydłużyło się o około 1 rok i jednocześnie dosyć szybko zmienia się struktura wieku populacji, np. wśród osób w wieku 15-69 lat udział osób 50+ wzrósł z 31,9% do 34,1%. W kolejnych latach prognozowany jest dalszy wzrost udziału tej grupy wiekowej w populacji osób w wieku produkcyjnym.
Jak wynika z danych MPiPS, w latach 2007-2012 liczba osób pracujących w tej grupie wieku zwiększyła się o ponad 800 tysięcy. Nadal jednak widoczna jest duża dysproporcja pod tym względem pomiędzy sytuacją w Polsce i w innych krajach UE. Na koniec 2012 r. wskaźnik zatrudnienia w grupie 50-64 lata wyniósł w Polsce 50%, podczas gdy w krajach UE-15 był na poziomie 61%.
Niska aktywność zawodowa osób po 50. roku życia wynikała dotychczas z gwałtownego spadku tej aktywności wśród osób w wieku przedemerytalnym wskutek uwarunkowań poprzedniego systemu emerytalnego. Wzrost aktywności zawodowej przyspieszył dopiero po 2009 r., na skutek wygaszenia możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury i tym samym znaczącego podwyższenia efektywnego wieku emerytalnego.
Pomimo tego w 2012 r. 58,2% osób w wieku 55-64 już nie pracowało, co oznacza, że ponad 3 miliony osób w wieku przedemerytalnym pozostawało poza rynkiem pracy. Luka w stosunku do krajów UE pozostaje znacząca. Według danych z 2012 r. w UE 27 aktywnych zawodowo jest przeciętnie 53% osób w wieku 55-64.
Znacząco wzrósł wskaźnik zatrudnienia osób po 50. roku życia, w szczególności w grupie wieku 50-54 i 55-59. Natomiast wzrost wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 60-64 lata był dużo słabszy, co determinowane jest niskim wiekiem emerytalnym kobiet (obowiązującym grupy obecnie odchodzące na emeryturę). Rosnący wskaźnik zatrudnienia osób po 50. roku życia wynikał przede wszystkim z utrzymywania się w zatrudnieniu, bo powroty do pracy osób w tym wieku miały marginalną skalę. Ponadto, wskaźnik zatrudnienia osób 50+ jest silnie zróżnicowany w zależności od poziomu wykształcenia - osoby z dyplomem wyższej uczelni mają zdecydowanie większe szanse zatrudnienia i wyższy wiek tzw. dezaktywizacji zawodowej.
Stopa bezrobocia osób po 50. roku życia w Polsce sytuuje się na poziomie średniej unijnej - 7,7% przy 7,4% w UE 27 (w 2012 r.), podczas gdy jeszcze w 2005 r. przewyższała ją dwukrotnie. Istotny spadek bezrobocia miał miejsce w latach 2005-2008 i dotyczył przede wszystkim osób w wieku 50-59 lat, natomiast wzrost bezrobocia – wskutek ostatniego spowolnienia gospodarczego po 2009 r. – w relatywnie większym stopniu dotknął osoby w wieku 60-64 lata. Długotrwałe bezrobocie nadal częściej dotyka osoby w starszych grupach wieku niż osoby w wieku 25-49 lat, jednak jego natężenie w ostatnich latach zmalało. Jednocześnie w Polsce długookresowe poszukiwanie pracy częściej dotyczy kobiet, podczas gdy przeciętnie w UE ryzyko to w równym stopniu dotyka kobiety i mężczyzn.
Podsumowując, na przestrzeni ostatnich lat w sytuacji osób po 50. roku życia na rynku pracy zachodzą pozytywne zmiany. Wzrasta ich aktywność zawodowa i zatrudnienie, a bezrobocie jest na stosunkowo niskim poziomie. Nadal jednak dystans dzielący Polskę od krajów unijnych pozostaje znaczący, a oczekiwane zmiany demograficzne potęgują wyzwania stojące przed polityką rynku pracy w Polsce. Najważniejszym zadaniem dla resortu pracy i nie tylko będzie więc utrzymanie w zatrudnieniu osób po 50-ce, ponieważ utrata pracy w tym wieku często okazuje się końcem kariery zawodowej.
Jest to istotne tym bardziej, że od 2013 r. stopniowo podnoszony jest ustawowy wiek emerytalny kobiet i mężczyzn – do 67 roku życia dla obu płci (w przypadku mężczyzn będzie on osiągnięty w 2020 r. a w odniesieniu do kobiet - w 2040 r.). W związku z tym celem programu „Solidarność pokoleń” jest osiągnięcie w perspektywie do 2020 r. wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata na poziomie 50%.
Pomimo że wartość zawodowa człowieka nie musi obniżać się wraz z wiekiem, wiele badań potwierdza, postępujący z latami, ogólny spadek jakości zdrowia, siły fizycznej oraz wielu fizjologicznych i motorycznych funkcjonalności. O ile jednak w przypadku sprawności fizycznej mamy do czynienia z naturalnym procesem biologicznym, to w przypadku np. umiejętności obsługi komputera uwidaczniają się różnice generacyjne. I nie jest to wina wieku, lecz efekt rewolucji informatycznej ostatnich dekad. Z drugiej strony warto wykorzystać umiejętności seniorów, wynikające głównie z doświadczenia zawodowego i życiowego, takie jak zdolności interpersonalne, umiejętność współpracy, łatwe nawiązywanie kontaktów ze współpracownikami i klientami, komunikatywność, umiejętność rozwiązywania konfliktów, zdolności organizacyjne, kierownicze, a także przedsiębiorczość, co w sumie składa się na stosunkowo wysoką efektywność ich pracy – niestety w niedostatecznym stopniu docenianą przez pracodawców, zwłaszcza młodszego pokolenia.
Efektywność pracy zależy od szeregu czynników, dotyczących samego pracownika, rodzaju pracy, ale także sposobu zarządzania w firmie. Najistotniejszymi produktywnymi wartościami osób w wieku 50+ jest więc doświadczenie oraz wiedza zawodowa. Choć formalnie poziom wykształcenia różni młodsze i starsze generacje Polaków - w grupie wiekowej 25-49 lat niemal 30% legitymuje się wykształceniem wyższym, podczas gdy w grupie 50+ jest to już tylko 12% - warto się zastanowić jakie inne cechy podwładnych będą najbardziej służyły efektywności pracy na konkretnym stanowisku.