Rozstrzygnięcie to wydano w sprawie o emeryturę wytoczonej przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, który odmówił wnioskodawczyni prawa do tego świadczenia, twierdząc, że nie wykazała łącznie 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wnioskodawczyni była zatrudniona na stanowiskach: skręcacza, przewijacza i teksturowacza przędzy w zakładzie przemysłu wełnianego. W okresie zatrudnienia, ze względu na ciążę, została okresowo przeniesiona na oddział pracy chronionej , gdzie pracowała jako szwaczka. Przed urodzeniem dziecka przeszła na zwolnienie lekarskie, później zaś wykorzystała urlop macierzyński i wychowawczy.
Odwołania od odmownej decyzji ZUS nie uwzględnił sąd I instancji. W uzasadnieniu wyroku przyjęto, że od dnia oddelegowania do oddziału pracy chronionej wnioskodawczyni zaprzestała wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy zauważył, że skoro praca w szczególnych warunkach jest zabroniona kobietom w ciąży, zatrudnienia na stanowisku szwaczki nie można do tej pracy zaliczyć. Stanowiska tego nie uwzględniono także w wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Rozumowanie to zaaprobował i potwierdził Sąd Apelacyjny, oddalając apelację wnioskodawczyni.
Zobacz także: Świadectwo pracy w szczególnych warunkach nie przesądza o prawie do wcześniejszej emerytury>>
Oceny tej nie podzielił Sąd Najwyższy, opierając się w dużej mierze na uzasadnieniu wyroku z dnia 5 listopada 2012 r., II UK 82/12. Przyjęto w nim, że przeniesienie kobiety w ciąży ze stanowiska pracy w szczególnych warunkach do lżejszej pracy nie powoduje wyłączenia ze stażu pracy w szczególnych warunkach następującego później okresu urlopu macierzyńskiego. Pogląd ten znalazł zastosowanie w analizowanym stanie faktycznym. Sąd Najwyższy stwierdził, że urlop macierzyński nie jest zwykłą niezdolnością do pracy i wykładnia odmawiająca zaliczenia okresu tego urlopu do okresu pracy w szczególnych warunkach mogłaby się spotkać z zarzutem dyskryminacji ze względu na płeć i uprawnienia kobiety związane z ciążą i urodzeniem dziecka). Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach może być zaliczony jedynie okres niewykonywania pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (co wyłącza zaliczenie urlopu wychowawczego, por. wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2013 r., I UK 561/12, LEX nr 1324260). Okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odnosi się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Wyjątek pozwalający na zaliczenie okresów niewykonywania pracy do okresu pracy w szczególnych warunkach obejmuje tylko okres pobierania wynagrodzenia i świadczeń z ubezpieczenia społecznego związanych z ciążą i macierzyństwem.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.
Zobacz także: PIP skontroluje ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze>>
Więcej na ten temat w Serwisie BHP.