Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowana została najnowsza wersja rządowego projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (nr UC 101). Prace nad projektem znajdują się obecnie na etapie Komitetu Stałego Rady Ministrów. Projektowana ustawa ma wdrożyć do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 17). Termin jej implementacji upłynął 17 grudnia 2021 r. W połowie lutego 2023 r. Komisja Europejska skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawy przeciwko 8 państwom członkowskim, w związku z ochroną sygnalistów. Wśród nich jest Polska, o czym pisaliśmy w serwisie Prawo.pl.
Czytaj również: Inspekcja pracy nie chce być organem przyjmującym zgłoszenia sygnalistów>>
Najnowsze zmiany w projekcie
Kluczowe zmiany zaproponowane w projekcie ustawy z 27 marca 2023 r. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa to:
- Usunięcie spośród podmiotów uprawnionych do zgłaszania nieprawidłowości Policjantów i pozostałych funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy zawodowych - sprawia to, że możemy mieć do czynienia z dyskryminacją tych osób.
- Uszczegółowione zostały zagadnienia dotyczące wydawania zaświadczeń dla osób zgłaszających naruszenia prawa zewnętrznie (do właściwych organów) poprzez obowiązek odebrania od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, iż informacja o naruszeniu prawa będąca przedmiotem zgłoszenia była prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia. Z uwagi na brak narzędzi prawnych do weryfikacji przez sygnalistę 100 proc. prawdziwości przekazywanych informacji, sprawia to, że zgłoszenie będzie obwarowane wysokim ryzykiem potencjalnej odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
- Organ może nie wydać zaświadczenia dla sygnalisty zewnętrznego, jeśli ten nie uprawdopodobni wystarczająco wystąpienia zgłaszanego naruszenia. W regulacji tej brak jest przesłanek/kwantyfikatorów, które mogłyby stanowić przesłanki kiedy zgłoszenie jest wystarczająco prawdopodobne. Jest to kolejne utrudnienie dla sygnalisty do uzyskania skutecznej ochrony w przypadku zgłoszenia zewnętrznego.
- Proponowane rozwiązania sprawiają, że roztoczenie parasola ochronnego nad sygnalistami zgłaszającymi zewnętrznie, w praktyce będzie nie tylko mocno utrudnione, ale także ryzykowne z uwagi na grożącą odpowiedzialność karną i pozostawienie szerokiego pola uznania w kwestii wydania zaświadczenia/objęcia obroną.
Dr hab. Beata Baran-Wesołowska, radca prawny, partner w kancelarii Baran Książek Bigaj jest zdania, że zaproponowane przez polskiego prawodawcę zmiany w kolejnej wersji projektu tzw. ustawy o sygnalistach na pierwszy rzut oka mogą wydawać się kosmetyczne, skoro odnoszą się jedynie do kilku proponowanych przepisów. Jednakże waga proponowanych zmian jest znacząca, podobnie jak idące za nimi konsekwencje.
WZORY DOKUMENTÓW:
- Lista kontrolna dotycząca elektronicznych kanałów dokonywania zgłoszeń przez sygnalistów >
- Procedura ochrony danych sygnalisty w ramach rozpatrywania skarg i wniosków >
- Rejestr zgłoszeń wewnętrznych >
- Potwierdzenie zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia naruszenia prawa >
- Oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z przepisami procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych >
- Przyjęty przez projektodawcę kierunek oparty jest o zaostrzenie przesłanek umożliwiających otrzymanie ochrony w sytuacji dokonania zgłoszenia zewnętrznego przez sygnalistę. Najnowsze rozwiązania generują po stronie zgłaszającego ryzyko odpowiedzialności karnej w związku z koniecznością złożenia pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, przez sygnalistę oświadczenia, o prawdziwości przekazywanych informacji na moment dokonania zgłoszenia. Warto w tym miejsc zauważyć, iż sygnalista nie został wyposażony w instrumentarium prawne służące weryfikacji prawdziwości przekazywanych tez. Weryfikacji zagadnień przekazanych w zgłoszeniu służą następujące po nim kroki, czyli postępowanie prowadzone przez kompetentny w tej sprawie podmiot – mówi serwisowi Prawo.pl dr hab. Beata Baran-Wesołowska.
Zobacz w LEX:
- Ochrona sygnalistów – zadania dyrektora szkoły lub placówki >
- Obowiązki szpitali i przychodni dotyczące ochrony sygnalistów >
- Dyrektywa o ochronie sygnalistów – perspektywy dla sektora bankowego >
W jej opinii, nowo zaproponowana formuła oparta jest o zwiększone ryzyko odpowiedzialności karnej po stronie zgłaszających. - Dodatkowo, po stronie organu uprawnionego do wydania zaświadczenia o statusie sygnalisty pozostanie ocena, czy przekazane informacje spełniają kryterium dostatecznego uprawdopodobnienia przez sygnalistę przekazywanych informacji i w efekcie umożliwi wydanie zaświadczenia (po spełnieniu ustawowych przesłanek) – zauważa dr hab. Baran-Wesołowska. I dodaje: - Przyjęty kierunek legislacyjny, w mojej ocenie, stanowi wysokie ryzyko wprowadzenia tzw. efektu mrożącego w kwestii zgłoszeń zewnętrznych, co w konsekwencji może skutkować zachwianiem efektywności i skuteczności całego systemu whistleblowingowego.
Czytaj w LEX: Whistleblowing jako przejaw dbałości o dobro zakładu pracy >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
